حق عمری چیست؟

 طبق قانون مدنی، فرد می‌تواند اموال خودش را به دیگری صلح کرده و در طول حیاتش از منافع آن  بر اساس حق عمری بهره‌مند شود؛ یعنی در این حالت فرد از منافع اموالی استفاده می‌کند که مالکیت آن‌ها به فرد دیگری واگذار شده، اما استفاده از منافع مال تا زمانی که مصالح زنده است بدون اشکال خواهد بود.

در صورتی که قصد دارید درباره این حقوق و شرایط حق فسخ قرارداد در صلح عمری اطلاعات بیشتری به دست بیاورید، پیشنهاد می‌کنیم با مشاورین موسسه حقوقی دادسو در ارتباط باشید.

صلح عمری و حق عمری به عنوان یکی از انواع حقوق انتفاع شناخته می‌شود. بر اساس ماده 41 قانون مدنی،  به مدت عمر خود یا عمر منتفع و یا عمر شخص ثالث، امکان استفاده از حق عمری برای بهره‌مندی و منتفع شدن از اموال دیگران وجود خواهد داشت.  

با توجه به اینکه فرد می‌تواند تنها یک سوم از اموالش را وصیت کند، فرد با استفاده از کاربرد حق عمری، امکان تعیین تکلیف اموال را قبل از مرگ خواهد داشت و می‌تواند بر اساس شرایط و سنجه‌هایی که مد نظر دارد، اموال خودش را به اعضای خانواده و خویشاوندان خودش صلح کند.

توجه به این نکته ضروری است که داشتن حق انتفاع با داشتن اذن یکسان نیست. اذن را فرد می‌تواند پس بگیرد یا در صورت معوض  بودن حق عمری، آن را به دیگری واگذار کند، اما در صورتی که حق انتفاع استفاده شده باشد، امکان فسخ آن وجود نخواهد داشت.

 شرایط برقرار حق عمری چیست؟

برای صحیح بودن صلح عمری باید حتماً شرایط حق عمری مد نظر قرار بگیرند. در غیر این صورت، این عقد به لحاظ قانونی واجد اعتبار نخواهد بود و متصالح نمی‌تواند از اموالی که به او واگذار شده بهره‌مند شوند. از جمله شرایط عمومی و اختصاصی که برای این عقد در نظر گرفته شده‌اند می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• اهلیت داشتن طرفین معامله و عاقل و بالغ و مختار بودن آن‌ها
• رضایت طرفین معامله جهت انجام صلح عمری
• حق عمری را فقط می‌توان در خصوص اشخاصی که در حین ایجاد حق عمری در قید حیات هستند و  وجود داشته باشند مانند جنین ایجاد کرد؛ یعنی نمی‌توان برای شخصی که فوت کرده، حق عمری در نظر گرفت و با فوت فرد این حق نیز باطل خواهد شد.
• حق عمری می‌تواند برای اموال منقول، غیرمنقول، مفروز، یا مشاع و کلیه اموالی که استفاده از آن با بقای عین امکان‌پذیر است ایجاد شود.

طبق ماده 40 قانون مدنی، در صورتی که برای حق انتفاع شرط زمانی تعیین شود، یعنی استفاده از منفعت مال، برابر با طول عمر مالک، منتفع و یا شخص ثالث باشد به آنحق عمری گفته می‌شود. 

آثار برقراری حق عمری چیست؟

حق عمری نیز مانند سایر حق‌های انتفاع دارای آثاری برای طرفین این معامله است. از جمله آثار برقراری حق عمری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.

• با توجه به اینکه در حق عمری حق استفاده از مال به فرد داده می‌شود، متصالح می‌تواند مال صلح شده را به فرد دیگری انتقال دهد. مگر اینکه در عقد خلاف این موضوع شرط شده باشد.
• با توجه به اینکه مالک نمی‌تواند از حق اعطا شده در صلح عمری رجوع کند، تنها با درج اختیار در عقد امکان در نظر گرفتن حق فسخ قرارداد برای مالک مال مورد نظر وجود خواهد داشت.
• منتفع  می‌تواند در این عقد  بر اساس کیفیتی که مالک مشخص کرده یا بر اساس عرف و عادت از مال استفاده کند.
• تنها در صورتی که مدت معین تعیین شده برای این قرارداد به پایان برسد یا مال مورد انتفاع از بین برود، حق عمری باطل خواهد شد.
• هزینه‌های نگهداری مال که موضوع حق عمری است بر عهده منتفع نخواهد بود، مگر اینکه، طرفین برخلاف آن شرط کرده باشند.
• منتفع نباید از مال موضوع حق عمری سو استفاده کند و در نگهداری آن تعدی یا تفریط کند.

تفاوت حق عمری با رقبی و سکنی

حق عمری، حق سکنی و حق رقبی از انواع حق انتفاع محسوب می‌شوند.  این سه نوع حق با هم متفاوت هستند و شرایط خاصی برای هر کدام از آن‌ها تعیین شده است.

حق عمری نوعی از حق انتفاع است که به موجب آن، قراردادی از طرف مالک به مدت عمر مالک یا عمر منتفع و یا عمر شخص ثالثی برقرار شده باشد؛ اما حق رقبی، حقی است که از طرف مالک برای مدت معینی برقرار می‌شود.

حق سکنی به حقی گفته می‌شود برای سکونت در مسکن باشد تعیین شده. این حق ممکن است به صورت عمری یا به طریق رقبی برقرار شده باشد.

سخن پایانی

هر فرد می‌تواند در طول حیاتش در کلیه اموالی که دارد دخل و تصرف کند؛ اما پس از مرگش اموالی که از او به جا مانده طبق قانون بین وراث تقسیم خواهند شد. مگر اینکه فرد مورد نظر با کمک وکیل پایه یک دادگستری اموالش را وصیت کرده باشد، یا اینکه از طریق صلح عمری بخشی از اموالش یا همه آن‌ها را به فرد دیگری واگذار کرده باشد.

برای شناخت نحوه استفاده از انواع حق انتفاع و شرایط فسخ آن‌ها می‌توانید از وکلای موسسه حقوقی دادسو کمک بگیرید.

سؤالات متداول