مالیات بر ارث چقدر است؟

وقتی شخصی از دنیا می‌رود، یکی از مهم‌ترین مسائل پیرامون مرگ او، دارایی‌ها و بدهی‌های اوست. زیرا در اغلب موارد پس از فوت شخص، وارثان متعددی در ماترک او وجود دارد که سهم‌الارث آن‌ها متفاوت است و برخی ممکن است مانع ارث بردن دیگران شوند.

این مشکلات اغلب منجر به اختلاف بین وراث می‌شود و موضوع تقسیم ترکه را به طور جدی با مشکل مواجه می‌کند. این اختلافات معمولاً به دادگاه کشیده می‌شود و ممکن است سال‌ها ادامه داشته باشد. به همین دلیل، تعداد زیادی از پرونده‌های مطرح شده در دادگاه‌های کشورمان، پرونده‌های ارثی است.

اما اگر ورثه شخص از حقوق قانونی خود در مورد ارث آگاه باشند، از بسیاری از این اختلافات جلوگیری می‌شود. در این مقاله از دادسو به مبحث مالیات بر ارث و جزئیات آن می‌پردازیم. همچنین با جدول مالیات بر ارث توضیح می‌دهیم که مالیات بر ارث چقدر است؟

تعریف قانونی ارث

در تعبیر اول، ارث به معنای جریان و فرایند واگذاری قهری اموال و سرمایه‌های فرد از دنیا رفته به وراث وی که پس از فوت او شروع می‌شود و با پرداخت و تسویه وام، اقساط و یا بدهی‌های متوفی، به پله آخر می‌رسد.

در تعبیر دوم، تعریف قانونی ارث به معنای مالی است که پس از فوت کسی به افراد بازمانده و وارث او تعلق خواهد گرفت و این تعبیر از ارث با مفهوم ترکه مشابه است. ماترک نیز به معنای همه اموال و حقوقی است که پس از تسویه شدن وام، اقساط، بدهی‌ها و تعهدات متوفی، به وراث او می‌رسد.

همان‌طور که میدانید وراث و یا نماینده قانونی آن‌ها پس از فوت شخص باید ظرف مدت شش ماه پس از مرگ متوفی به سازمان امور مالیاتی محل سکونت متوفی بروند و مراحل انحصار وراثت را انجام دهند. مالیات بر ارث از نوع مالیات مستقیم به شمار می‌رود و بر اموال بازمانده از فرد فوت شده واجب است که پرداخت شود.

وراث موظف هستند طبق نسبت سهم‌الارث خود و همچنین اولویت نسبت خود با متوفی، مالیات بر ارث را پرداخت کنند. در صورتی که وراث از پرداخت این مالیات خودداری کنند، دیگر نمی‌توانند بر اموال حاصل از سهم‌ الارث مالکیت قانونی داشته باشند و در نتیجه حق هیچ‌گونه دخل و تصرف در آن و معامله با آن را نخواهند داشت.

براساس قوانین جدید مؤثرترین عامل بر تعیین میزان مالیات بر ارث، طبقه‌ای است که وارث در آن هستند. به این صورت که طبقه اول کمترین نرخ مالیات و طبقات بالاتر بیشترین نرخ را دارند.

طبقات ارث

سهم الارث طبقه اول: پدر، مادر، فرزند، نوه متوفی سهم الارث طبقه دوم: پدربزرگ، مادربزرگ، خواهر، برادر، خواهر متوفی و فرزندان آن‌ها سهم الارث طبقه سوم: عمو، عمه، دایی، خاله متوفی و فرزندان آن‌ها

قانون مالیات بر ارث

مالیات بر ارث، نسبت‌ها، طبقات، معافیت‌ها و مراحل مختص خود را دارد و از سال ۱۳۹۵ به بعد تغییرات زیادی داشته است. همان‌طور که میدانید مالیات نقش مهمی در پیشرفت و آبادانی کشور دارد و یکی از منابع مهم کسب درآمد کشور است. مالیات انواع مختلفی دارد و مالیات بر ارث یکی از موارد اصلی آن است.

پیش‌تر ذکر کردیم که مالیات بر ارث یک نوع مالیات مستقیم به شمار می‌رود و پرداخت آن بر اموال به جای مانده از متوفی واجب می‌شود. پس از مرگ افراد ترکه و یا اموال منقول و اموال غیرمنقول به جا مانده از آن‌ها بین ورثه تقسیم می‌شود. این وراث مطابق با میزان سهم‌الارث و همچنین نوع و درجه خویشاوندی با فرد متوفی، باید در خصوص مالیات بر ارث اقدام کنند.

در صورتی که وراث این نوع مالیات را پرداخت نکنند، دیگر حق مالکیت بر اموال منقول و غیرمنقول ارث برده از فرد متوفی را ندارند و نمی‌توانند در آن مال دخل و تصرفی داشته باشند. گاهی وراث با پلمپ واحد روبه‌رو خواهند بود. یک وکیل حقوقی در رابطه با اینکه پلمپ ملک ورثه‌ای اطلاعات کافی در اختیار شما قرار خواهد داد.

تصویب اولین قانون

اولین قوانین موضوع مالیات بر ارث در سال ۱۳۱۶ تصویب شده است. اما پس از آن چندین بار مورد اصلاح و به‌روزرسانی قرار گرفت و در نهایت در سال ۱۳۹۴ قانون مالیات‌های مستقیم ز طریق مجلس اصلاح شد و در سال ۹۵ به اطلاع عموم رسید. بنابراین مالیات بر ارث پیش از سال ۹۵ و پس از آن با یکدیگر تفاوت دارند.

در حقیقت برای افراد متوفی مربوط به سال‌های پیش از ۹۵ بر طبق قوانین همان سال‌ها و برای افراد متوفی مربوط به بعد از این تاریخ بر طبق قوانین انحصار وراثت جدید تعیین تکلیف می‌شود. البته لازم به ذکر است که اشتراکاتی بین این دو گروه وجود دارد.

در قانون مربوط به سال‌های پیش از ۱۳۹۵ دو مورد در تعیین میزان مالیات تأثیر مهمی داشتند و شامل میزان ماترک متوفی و تعداد وراث وی بود. منظور از ماترک، همان اموال و دارایی‌هایی است که از متوفی به جا می‌ماند. ماترک عبارت است از دو بخش دارایی‌ها و اموال و همچنین وام و بدهی‌های فرد متوفی.

در حقیقت برای افراد فوت شده پیش از سال ۹۵، ابتدا نرخ و ارزش ترکه آن‌ها مشخص می‌شود و پس از آن تعهدات و وام و بدهی مربوطه از آن کم می‌شود. در وهله دوم معافیت مالیاتی به آن تعلق می‌گیرد و در نهایت براساس قانون، مقدار مالیات هر وارث تعیین شود.

برای افراد فوت شده پس از سال ۹۵، قانون دیگری وجود دارد. برای این افراد، ابتدا مال به جای مانده دسته‌بندی و بعد طبق دسته مربوطه مالیات آن مشخص می‌شود.

بیشتر بخوانید: وکالت فروش خودرو چیست؟

معافیت مالیات بر ارث

برای مالیات بر ارث مواردی در جهت معافیت از مالیات وجود دارد و این مسئله در اصلاحیه قانون مالیات‌های مستقیم مربوط به سال ۹۵ بازنگری شد. اکنون معافیت مالیات بر ارث در موارد زیر اعمال می‌شود:

• اموال و دارایی شهدای انقلاب اسلامی که به وراث طبقات اول و دوم رسیده است
• اثاث البیت محل زندگی متوفی. اثاث البیت یعنی وسایل ضروری برای زندگی
• اموال و دارایی‌هایی وزارتخانه‌ها و مؤسسه‌ها و دستگاه‌های دولتی
• وجوه بازنشستگی، وظیفه و پس‌انداز خدمت و مزایای پایان خدمت، بازخرید خدمت، اخراج، مرخصی‌های استحقاقی استفاده نشده و بیمه‌های اجتماعی، وجوه پرداختی از طریق مؤسسه‌های بیمه یا بیمه‌گذار و یا کارفرما اعم از انواع بیمه عمر و زندگی، خسارت فوت

عواقب فرار از مالیات بر ارث

پرداخت مالیات بر ارث بر هریک از وراث واجب و ضروری است و امتناع از پرداخت آن جریمه‌هایی در پی خواهد داشت. اصلی‌ترین جریمه برای فرار از پرداخت این نوع مالیات، عدم انجام واگذاری دارایی و مالکیت آن به وارث خواهد بود. طبق قانون، تا زمانی که وارث، مالیات بر ارث را پرداخت نکرده باشد، نمی‌تواند مالک دارایی متوفی شود.

مالیات بر ارث مغازه

براساس قوانین جدید میزان مالیات بر ارث مغازه برای متوفیان بعد از سال ۹۵ به میزان ۳ درصد قیمت اعلام شده مغازه توسط کارشناس رسمی اداره مالیات است. براساس این قوانین همچنین به میزان ۳ درصد از قیمت اجناس داخل مغازه مشمول پرداخت مالیات خواهد بود.

مالیات بر ارث خودرو

براساس قوانین سهم مالیات بر ارث خودرو معادل ۲ درصد از ارزش و قیمت تعیین شده خودرو از طریق کارشناس صالح سازمان امور مالیاتی است. البته باید بدانید که این مبلغ و درصد مربوط به طبقه اول وراث بوده و مطابق با قانون مالیات بر ارث خودرو برای دیگر طبقات به ترتیب دو و چهار برابر می‌شود.

مالیات بر ارث مسکن

در مورد مالیات بر ارث ساختمان مسکونی در مرحله نخست باید ارزش ساختمان از طریق کمیسیون املاک سازمان امور مالیاتی به نرخ روز تعیین شود. پس از آن برای هر یک از طبقات یک میزان مالیات مخصوص در نظر گرفته می‌شود؛ به عنوان مثال برای طبقه اول ورثه این مالیات به میزان ۷.۵ درصد از ارزش تعیین شده ملک به نرخ روز خواهد بود. این مالیات به ترتیب برای وراث دیگر طبقات متفاوت می‌شود. به طوری که وراث طبقه دوم و سوم به ترتیب باید ۲ و ۴ برابر وراث طبقه اول مالیات پرداخت کنند.

مالیات بر ارث سپرده بانکی

مالیات بر ارث سپرده بانکی به میزان سه درصد از موجودی حساب بانکی متوفی است و البته این نرخ برای مؤسسات مالی و اعتباری به میزان ۱۰% افزایش می‌یابد.

محاسبه مالیات بر ارث

محاسبه مالیات بر ارث در مراحل انحصار وراثت و به صورت زیر انجام می‌شود:

• مطابق تبصره ۲ ماده ۱۷ قانون مالیات‌های مستقیم، درصدهای ذکر شده در این ماده مربوط به ورثه طبقه اول است. در صورتی که وراث از طبقات دوم و سوم باشند، نرخ‌های مالیات به ترتیب دو و چهار برابر می‌شود.
• براساس تبصره ۳ ماده ۱۷ قانون مالیات‌های مستقیم، چنانچه متوفی و وراث هر دو از تبعه خارجی باشند، اموال و دارایی متوفی اگر در ایران واقع شده باشد، بر طبق مالیات بر ارث وراث طبقه اول محاسبه خواهد شد.
• براساس تبصره ۴ ماده ۱۷ قانون مالیات‌های مستقیم، در مواردی که وراث سهم‌ الارث خود را به افراد ثالث یا سایر وراث واگذار کنند، علاوه بر مالیات بر ارث، پرداخت مالیات طبق مقررات فصول نیز بر آن‌ها واجب خواهد شد.
• براساس تبصره ۵ ماده ۱۷ قانون مالیات‌های مستقیم، حقوق مربوط به قراردادهای اجاره به شرط تملیک با بانک‌ها و دیگر موسسه‌های مالی و اعتباری، نسبت به عرصه و اعیان املاک مطابق با نرخ معاملاتی در تاریخ ثبت واگذاری به نام وراث حساب می‌شود.
• طبق ماده ۳۸ قانون مالیات‌های مستقیم، اموالی که بنا به نذر یا وصیت به وراث واگذار می‌شود به درصد مذکور در ماده ۱۷ قانون مالیات‌های مستقیم و در صورتی که به غیر وارث منتقل شود ملزم به پرداخت مالیات بر درآمد اتفاقی نیز خواهد شد.

اموال مشمول مالیات بر ارث

1. سپرده‌های بانکی، اوراق مشارکت و دیگر اوراق بهادار به غیر از موارد درج شده در بند ۲ همین ماده و سودهای مربوط به آن‌ها و همین‌طور سود سهام و سهم شراکت تا روز ثبت انتقال به نام وارث و یا پرداخت و تحویل به آن‌ها به میزان سه درصد.
2. حق‌الامتیاز و دیگر اموال و حقوق مالی به اندازه ده درصد از ارزش آن به نرخ روز در تاریخ تحویل و یا ثبت واگذاری به نام وراث.
3. مالیات انواع وسایط نقلیه موتوری، زمینی، دریایی و هوایی به اندازه دو درصد ارزش اعلام شده از طریق سازمان امور مالیاتی کشور در تاریخ ثبت واگذاری به نام وارث.
4. مالیات املاک و حق انتقال محل یک و نیم برابر ارزش‌های ذکر شده در ماده ۵۹ قانون مالیات‌های مستقیم.
5. مالیات مربوط به اموال و دارایی متعلق به متوفای ایرانی که در خارج از کشور اقامت داشته است پس از کسر مالیات بر ارث، به اندازه ده درصد ارزش ماترک

مالیات ارث نسبت به ورثه

درصد مالیات بر ارث برای انواع مختلف اموال و دارایی‌ها به شرح زیر است:

نوع اموال دارایی	وراث طبقه اول	وراث طبقه دوم	وراث طبقه سوم
سپرده بانکی	۳	۶	۱۲
سپرده مؤسسات مالی	۱۰	۲۰	۴۰
ملک مسکونی	۷.۵	۱۵	۳۰
مغازه و املاک تجاری	۳	۶	۱۲
اجناس موجود در مغازه	۱۰	۲۰	۴۰
ملک اداری	۳	۶	۱۲
خودرو	۲	۴	۸
سهام بورس	۰.۷۵	۱.۵	۳
سهام غیر بورسی	۶	۱۲	۲۴
باغ، اراضی، مزارع و غیره	۷.۵	۱۵	۳۰
اوراق مشارکت	۳	۶	۱۲
حق امتیاز	۱۰	۲۰	۴۰
صندوق امانات	۱۰	۲۰	۴۰
سایر اموال و دارایی‌ها	۱۰	۲۰	۴۰

وکیل مالیات بر ارث

مراحل مربوط به انحصار وراثت و تقسیم ماترک متوفی بین وراث دارای پیچیدگی‌ها و مشکلاتی است که ممکن است وراث را با معضلاتی روبرو کند. عدم آگاهی نسبت به فرایند ارث و میراث شاید حتی منجر به ضایع شدن حقوق برخی از وراث شود. توصیه می‌شود در صورتی که از روند قانونی میزان مالیات بر ارث آگاهی کافی ندارید حتماً با یک وکیل انحصار وراثت مشورت کنید.

وکلای پایه یک موسسه حقوقی دادسو با ارائه ارزشمندترین خدمات در خصوص ارث و میراث و همچنین موارد مربوط به مالیات بر ارث می‌توانند این مشکلات احتمالی را کاهش دهند و شما را در رسیدن به هدف مورد نظرتان یاری نمایند. در صورتی که مایل به دریافت همکاری و همراهی کارشناسان و وکلای دادسو هستید، می‌توانید با این موسسه در ارتباط باشید و پرونده خود را به ایشان بسپارید.

کارشناسان دادسو به شما مشاوره رایگان ارائه می‌دهند و در نهایت شما را به وکیل مورد نظر مرتبط می‌سازند. در طول فرایند پرونده نیز کارشناس پشتیبان جزئیات کار را به شما گزارش می‌دهد.

سؤالات متداول