حق کسب و پیشه و همه چیز درباره آن

حق کسب و پیشه به معنی اعتبار تجاری یک ملک بوده و یکی از حقوق معنوی مستأجر است که اولین بار در سال ۱۳۵۶ به تصویب رسید.

طبق قانون کسب و پیشه، زمانی که اعتبار و شهرت یک ملک تجاری به دلیل فعالیت مستأجر بالا می‌رود، اگر مالک بخواهد ملک خود را پس بگیرد، باید مبلغی را به عنوان حق کسب و پیشه به مستأجر پرداخت کند.

کسب و پیشه که به کاسب وابسته است، طی تغییراتی در سال ۱۳۷۶ به حق سرقفلی تبدیل شده و منحل شده است.

برای کسب اطلاعات جامع و دقیق در مورد فرمول محاسبه حق کسب و پیشه و موراد مربتط با آن، می‌توانید از وکلا و مشاورین مجرب موسسه حقوقی دادسو کمک بگیرید.

حق کسب و پیشه چیست؟

کسب و پیشه به معنی اعتبار و شهرت تجاری است.

صاحب کسب‌وکار در ملکی فعالیت تجاری دارد و اعتبار این ملک را به دلیل اعتبار و شهرت خود ارتقاء می‌دهد؛ در حالی که اگر این تاجر در آن ملک نبود، اعتبار آن مکان تجاری نیز تغییری نمی‌یافت.

قانون‌ گذاران در این راستا حق کسب و پیشه را تصویب کردند تا این حق، ارزش افزوده‌ای برای مستأجر باشد؛ به نحوی که اگر مالک بخواهد ملک خود را از مستأجر پس بگیرد، باید مبلغی را به مستأجر بدهد.

به این علت که اعتبار و شهرت صاحب کسب و کار تحت الشعاع این تغییر محل قرار می‌گیرد.

انتقال حق معنوی کسب و پیشه

اگر مستأجر حق کسب و پیشه داشته باشد، می‌تواند با قراردادی رسمی آن را به مستأجر جدید منتقل کرده و سپس، مبلغ این حق معنوی را نیز دریافت کند.

توجه کنید که اگر مستأجر چنین حقی را نداشته باشد، نمی‌تواند بدون رضایت مالک اصلی، ملک تجاری را به دیگری انتقال دهد؛ مگر آن که با کمک وکیل ملکی برای دریافت این حق اقدام کند.

پس از اینکه مستأجر حق معنوی کسب و پیشه را به دست آورد، این امکان برای او وجود دارد که با کمک و راهنمایی وکیل به انتقال حق خود به مستأجری دیگر اقدام کند.

موارد اسقاط حق کسب و پیشه چیست؟

دادگاه در برخی موارد، دستوری صادر می‌کند که مالک اصلی با در اختیار داشتن آن حکم می‌تواند ملک خود را تخلیه کند. در این حالت نیازی نیست که مبلغی به مستأجر برای حق معنوی او پرداخته شود.

طبق حق کسب و پیشه در قانون جدید، در صورتی که مستأجر حق انتقال یا مجوزی از سوی دادگاه برای انتقال ملک تجاری به دیگری نداشته باشد؛ در این حالت نصف حق کسب و پیشه پرداخت خواهد شد.

اگر در ملک تجاری تفریط یا تعدی صورت گیرد؛ در این حالت مبلغ حق معنوی او پرداخت نخواهد شد.

در صورتی که کسب و کاری متفاوت از آنچه ذکر شده در ملک اجرا شود؛ در این حالت نیز مستأجر مبلغی دریافت نخواهد کرد.

اگر مستأجر اجاره بهای خود را پرداخت نکند، مالک اصلی می‌تواند بعد از مدت معینی برای تخلیه ملک اقدام کند؛ بدون اینکه هزینه‌ای به مستأجر برای حق معنوی کسب و پیشه بپردازد.

حق کسب و پیشه مستأجر چگونه ارزیابی می‌شود؟

زمان فعالیت کسب‌وکار نقش مهمی در ارزیابی حق کسب و پیشه دارد. همچنین، تعداد مشتریان و میزان درآمد حاصل نیز در ارزیابی حق کسب و پیشه در نظر گرفته خواهند شد.

طبق قانون جدید، فرمول محاسبه حق کسب و پیشه به شرح زیر است:

• ارزش روز ملک را تعیین کنید (ارزش فروش یا اجاره)
• درصد حق کسب و پیشه معمولاً بین ۳۰ تا ۶۰ درصد ارزش روز ملک است. طبق این فرمول؛ حق کسب و پیشه = (ارزش ملک × درصد تعیین‌شده)

به عنوان مثال، اگر ارزش ملک ۱ میلیارد تومان باشد، حق کسب و پیشه مستأجر عددی بین ۳۰۰ الی ۶۰۰ میلیون تومان (۳۰ الی ۶۰ درصد ارزش روز ملک) خواهد بود.

تفاوت سرقفلی و حق کسب و پیشه

همان‌طور که گفتیم، حق کسب و پیشه در سال ۱۳۵۶ از سوی قانون گذاران منحل شد و به قانون سر قفلی تغییر یافت.

اولین تفاوت سرقفلی و حق کسب و پیشه در تعریف آن‌ها است.

برای حق سر قفلی باید میان مالک و مستأجر توافقی شکل گیرد و در قرارداد اجاره نامه به آن اشاره شود؛ اما در حق کسب و پیشه، مستأجر بدون هیچ محدودیتی مجاز به استفاده از ملک و تمدید اجاره نامه است.

همچنین، حق کسب و پیشه به کاسب وابسته است و کارشناسان مبلغ این حق را تعیین می‌کنند؛ اما حق سرقفلی به محل کسب وابسته بوده و مالک تعیین کننده مبلغ آن است.

مستأجر با توجه به حدود اختیارات مالک سرقفلی و با داشتن قراردادی عادی، می‌تواند ملک را به مستأجر دیگری منتقل کند.

گذشته از آن، اصول انحصار وراثت سرقفلی نیز در انتقال این مال اجرا می‌شود؛ اما مستأجر در صورت تنظیم قرارداد رسمی، اجازه انتقال ملک را به مستأجری دیگر دارد.

هنگامی که حق سرقفلی تعیین می‌شود، توافقی میان مالک و مستأجر صورت می‌گیرد؛ اما در تعیین میزان حق کسب و پیشه، کارشناسان رسمی دادگاه دخالت می‌کنند.

به خصوص که میزان این حق با گذر زمان و با توجه به موفقیت و حسن شهرت کاسب تعیین خواهد شد.

علت لغو شدن قانون کسب و پیشه

نامحدود بودن حق مستأجر در استفاده از ملک تجاری و تمدید اجاره نامه باعث دلسردی بسیاری از مالکان برای اجاره دادن ملک تجاری آن‌ها شد. به این ترتیب، تعداد املاکی که خالی مانده بودند زیاد شد.

علاوه بر این، مالکان ترجیح می‌دادند بدون اینکه قراردادی تنظیم کنند، ملک را در اختیار مستأجر قرار دهند.

قانون کسب و پیشه درباره مکان‌های مختلف

اماکن مورد استفاده مدارس غیرانتفاعی، دفاتر وکالت، اسناد رسمی، مطب پزشکان و مغازه‌های پایانه‌های مسافربری تجاری نیستند.

در نتیجه، قانون کسب و پیشه مشمول حال آن‌ها نخواهد شد. این در حالی است که دفاتر ترجمه رسمی، محل کسب بوده و از حق مذکور بهره‌مند خواهند شد.

انبارها املاک دیگری هستند که اگر برای نگهداری ابزارهای کسب و کار باشند، مشمول حق معنوی کسب و پیشه خواهند بود؛ اما اگر برای نگهداری اسباب و اثاثیه منزل باشند، این حق برای انباردارها وجود نخواهد داشت.

جمع بندی

حق کسب و پیشه به شهرت و اعتباری اشاره دارد که یک ملک تجاری به علت فعالیت مستأجر آن به دست آوره است.

در این راستا، اگر مالک بخواهد ملک را تخلیه کند، باید مبلغی را به عنوان حق کسب و پیشه به مستأجر پرداخت کند.

شما می‌توانید برای پیگیری پرونده‌ حق کسب و پیشه خود از مشاوره تلفنی یا واتس‌اپی رایگان با وکیل سرقفلی مؤسسه حقوقی دادسو بهره‌مند شوید.

سؤالات متداول