اکثر افراد از تفاوتها و کاربردهای دقیق اسناد تجاری نظیر چک، سفته آگاهی کافی ندارند. همین عدم آگاهی منجر به بروز مشکلات متعددی در معاملات میشود. بهعنوان مثال، بسیاری از افراد برای ضمانت معاملات، چکهای بیمحل صادر میکنند یا برای تعهدات بلندمدت به جای سفته از چک استفاده میکنند.
این رویه نادرست نهتنها مشکلات حقوقی را بهدنبال دارد بلکه نشاندهنده عدم درک درست از تفاوتهای اساسی چک و سفته است. بههمین دلیل، نیاز به مشاوره حقوقی در این زمینه بهشدت احساس میشود. در ادامه، به بررسی تمام تفاوتهای چک و سفته خواهیم پرداخت.
جنبههای چک و سفته
سفته و چک هر دو از اسناد تجاری پرکاربرد هستند که از نظر حقوقی تفاوتهای مهمی دارند. سفته ماهیت حقوقی دارد و عدم پرداخت آن، گرچه پیگرد قانونی دارد، اما جنبه کیفری ندارد و در دادگاههای حقوقی قابل پیگیری است. در مقابل، بهدلیل ماهیت چک کیفریاش، امکان ثبت در دفاتر اسناد رسمی و اجرای ثبت را نیز دارا است و صدور چک بلامحل جرم محسوب میشود.
همواره نیز توصیه میشود که برای کسب اطلاعات بیشتر و دریافت مشاوره تخصصی در زمینه چک و سفته، به وکلای پایه یک دادگستری همچون وکیل چک و مشاوران حقوقی متخصص در این حوزه مراجعه کنید.

تفاوت بین چک و سفته در هزینهها
در انتخاب بین چک و سفته بهعنوان ابزار پرداخت، علاوهبر جنبههای حقوقی و تجاری، هزینههای مرتبط با هر یک نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. شناخت دقیق تفاوتهای هزینهای این دو ابزار، به تصمیمگیری بهتر در معاملات کمک میکند که در این بخش به آنها خواهیم پرداخت:
- صدور گواهی عدم پرداخت چک توسط بانک کاملاً رایگان انجام میشود و بانک هیچ هزینهای برای این کار دریافت نمیکند. در مقابل، واخواست سفته یا اعتراض به عدم پرداخت آن مستلزم پرداخت هزینه است که معادل ۲ درصد مبلغ سفته میباشد. بنابراین، از این جهت چک نسبت به سفته مزیت دارد.
- برای دریافت دسته چک از بانک، نیاز به پرداخت هزینهای نیست و مال قابلتوجهی هم به آن تعلق نمیگیرد. در مقابل، هزینه خرید سفته بر اساس مبلغ چاپ شده روی آن و مالیات مربوطه محاسبه میشود که معمولاً مبلغ قابلتوجهی است. علاوهبراین، صادرکننده چک میتواند مبلغ چک را تا سقف نامحدود (بدون پرداخت هزینه اضافی) بنویسد، در حالی که ارزش سفته محدود به مبلغ چاپ شده روی آن است.
- در مورد چک، نیازی به پرداخت خسارت احتمالی نیست و صدور گواهی عدم پرداخت توسط بانک به منزله واخواست چک محسوب میشود. اما در مورد سفته، واخواست کردن یا اعتراض به عدم پرداخت آن ضروری است. این فرآیند برای سفته معمولاً حدود ۲ ماه طول میکشد و هزینه قابلتوجهی دارد. در مقابل، برگشت زدن چک فوری و بدون هزینه انجام میشود.
تفاوتهای اساسی چک و سفته
با وجود شباهت ظاهری، این دو سند از نظر ماهیت حقوقی، شرایط صدور و نحوه وصول چک و سفته تفاوتهای اساسی دارند. درک این تفاوتها برای هر فردی که در معاملات مالی شرکت میکند، ضروری است تا بتواند از حقوق خود به بهترین نحو دفاع کند و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری نماید.
- امضاکننده چک نمیتواند امضای خود را انکار کند، در حالیکه در مورد سفته، امکان انکار امضا وجود دارد. این تفاوت بهدلیل ماهیت متفاوت این دو سند تجاری است و قانونگذار برای اعتبار بیشتر چک، امکان انکار امضا را از صادرکننده سلب کرده است.
- طبق ماده 19 قانون صدور چک، اگر مدیر شرکت چکی را امضا کند، هم شرکت و هم مدیران امضاکننده بهصورت تضامنی مسئول پرداخت وجه چک هستند. اما در مورد سفته، اگر مدیر به نمایندگی از شرکت سفته را امضا کند، تنها شرکت مسئول پرداخت وجه سفته خواهد بود.
- برخلاف سفته، صادر کردن چک در وجه صادرکننده میسر است. این امر بهدلیل ماهیت متفاوت چک و سفته است. چک بهعنوان ابزار پرداخت میتواند در وجه صادرکننده صادر شود، اما سفته که سندی برای بدهی است، نمیتواند در وجه صادرکننده باشد.
- برای دریافت دسته چک، شرایط و محدودیتهایی مثل داشتن حساب جاری و اعتبارسنجی از سوی بانکها اعمال میشود،. اما برای تهیه سفته چنین محدودیتهایی وجود ندارد و هر شخصی میتواند آن را از دفاتر اسناد رسمی تهیه کند.
- در چک، صادرکننده میتواند هر مبلغی را که مایل است درج کند، اما در سفته، مبلغ نمیتواند از مقدار چاپ شده روی آن بیشتر باشد. این تفاوت بهدلیل ماهیت متفاوت این دو سند و نحوه صدور آنها است.
- محاسبه خسارت تأخیر پرداخت در چک و سفته متفاوت است. در چک، از تاریخ مشخص شده روی چک شروع میشود، اما در سفته، از زمانیکه طلبکار رسماً تقاضای پرداخت کرده یا سفته را واخواست میکند، محاسبه میشود. این تفاوت در نحوه محاسبه خسارت تاخیر، ناشی از قوانین متفاوت حاکم بر چک و سفته است و بر زمان شروع محاسبه خسارت تأثیر میگذارد.
- برای دریافت گواهی عدم پرداخت چک، ۱۵ روز فرصت دارید. اما اگر سفتهای برگشت خورده باشد، تنها ۱۰ روز فرصت دارید تا گواهی مربوطه را بگیرید. این تفاوت در مهلتها، بر اساس قوانین مربوط به هر یک از این اسناد تجاری تعیین شده است و بر حقوق و تکالیف دارندگان این اسناد تأثیر میگذارد.
- در چک، امضای پشت سند معمولاً برای انتقال آن به شخص دیگر (ظهرنویسی) است، در حالیکه در سفته، این امضا معمولاً بهمعنای ضمانت از پرداخت وجه سفته تلقی میشود.
- یکی از تفاوتهای اصلی چک و سفته در الزام به تعیین بانک پرداخت است. چک باید به حساب مشخصی در یک بانک خاص ارتباط داده شود، اما سفته در این خصوص محدودیتی ندارد. همچنین، در حالیکه تغییر تاریخ صدور چک تاثیری بر اعتبار آن ندارد، تاریخ درج شده در سفته به منزله تاریخ استحقاق پرداخت بوده و هرگونه مغایرت در آن، موجب بروز اختلافات حقوقی خواهد شد.
- در صورت گم شدن چک، صادرکننده میتواند با طرح شکایت، پیگیریهای لازم را انجام دهد؛ اما برای سفته چنین امکانی پیشبینی نشده است.
- چک ابزاری برای پرداخت است و میتوان با آن به دیگران پول داد. اما در سفته، صادرکننده خودش پولی را قرض گرفته است.

جمع بندی
چک و سفته هرچند از نظر ظاهری شبیه بههم هستند، اما از نظر ماهیت حقوقی و پیامدهای قانونی تفاوتهای اساسی با یکدیگر دارند. چک سندی است که صرفاً برای پرداخت وجه در حساب جاری صادرکننده در یک تاریخ مشخص کاربرد دارد و در صورت عدم پرداخت، عواقب کیفری نیز بهدنبال خواهد داشت. در مقابل، سفته سندی است که برای تضمین پرداخت یک دین یا تعهد در آینده صادر میشود و ماهیت حقوقی دارد.
عدم آگاهی از تفاوتهای اساسی چک و سفته، یکی از دلایل اصلی بروز اختلافات و مشکلات حقوقی در معاملات است. بسیاری از افراد، بدون اطلاع از ویژگیهای حقوقی و کاربردهای خاص هر یک از این اسناد تجاری، به اشتباه از آنها استفاده میکنند. برای مثال، صادر کردن چک بهجای سفته برای تعهدات بلندمدت یا استفاده از چکهای بیمحل بهعنوان ضمانت، از جمله رایجترین اشتباهاتی است که عواقب حقوقی جدی به دنبال دارد.
در این راستا، موسسه حقوقی دادسو با تکیه بر تیم وکلای متخصص در امور چک و سفته، به شما اطمینان میدهد که تمامی مراحل حقوقی مربوط به این اسناد با سرعت و دقت بالایی پیگیری خواهد شد. از تنظیم قراردادهای دقیق تا مطالبه وجه چک برگشتی، دادسو همواره در کنار شما است تا بهترین نتیجه را کسب کنید.
سوالات متداول
چک و سفته از نظر قانونی چه تفاوتی دارند؟
صدور چک بلامحل، یک جرم کیفری محسوب شده و عواقب قانونی جدی در پی دارد. در مقابل، سفته ماهیت حقوقی دارد و عدم پرداخت آن، گرچه پیگرد قانونی دارد، اما در حوزه جرایم کیفری قرار نمیگیرد. بهعبارت دیگر، چک دارای ضمانت اجرای کیفری و سفته دارای ضمانت اجرای حقوقی است.
آیا امکان صدور چک و سفته در وجه صادرکننده وجود دارد؟
در قانون تجارت، صدور چک در وجه خود صادرکننده بلامانع است، اما صدور سفته به نام خود فاقد اعتبار قانونی است.
تفاوت چک و سفته در نقش پرداخت چیست؟
چک ابزاری است که برای پرداخت وجه مورد استفاده قرار میگیرد و فرد صادرکننده آن درواقع به دیگری پول قرض میدهد. برعکس، سفته سندی است که برای دریافت پول صادر میشود و فرد صادرکننده آن، پولی را قرض میگیرد.
روند مطالبه چک و سفته چه تفاوتی دارد؟
در خصوص چک، الزام به دریافت گواهی عدم پرداخت از بانک جهت اثبات عدم پرداخت و امکان پیگیری قانونی وجود دارد. این در حالی است که برای مطالبه سفته، چنین الزامی وجود نداشته و میتوان با ارائه خود سفته به دادگاه، اقدامات قانونی را آغاز کرد.
در صورت مفقود شدن، تفاوت پیگیری چک و سفته چیست؟
در حالیکه گم شدن چک نگرانی صادرکننده را بر میانگیزد و او میتواند با طرح دعوی، پرداخت آن را متوقف کند، در مورد سفته، قانونگذار چنین حمایتی را پیشبینی نکرده است.
محدودیت درج مبلغ در چک و سفته چگونه است؟
چک ابزاری انعطافپذیر است و شما میتوانید هر مبلغی را در آن بنویسید. اما سفته محدودیت دارد و مبلغ نوشته شده نباید از مقدار از پیش تعیین شده روی آن تجاوز کند.