وقتی فردی مالی را از دیگری به عنوان قرض می‌گیرد، باید در ازای آن مال مبلغ یا سندی را به عنوان ضمانت ارائه کند. با توجه به اینکه مالی که طرف اول دریافت کرده چه نوعی است و چه ارزشی دارد، مبلغی که به عنوان ضمانت رهن در نظر گرفته می‌شود رقم متفاوتی خواهد داشت.
در این مطلب عقد رهن و انواع رهن را جهت شناخت بیشتر معرفی کرده‌ایم. برای دریافت اطلاعات بیشتر در این رابطه و یا مشورت با وکیل ملکی با کارشناسان موسسه حقوقی موسسه دادسو در ارتباط باشید.
عقد رهن چیست؟
وقتی فردی به دیگری بدهکار است، این امکان برای او در نظر گرفته شده که مالی را به عنوان وثیقه در اختیار طلبکارش قرار دهد. به قراردادی که بین این دو نفر بسته می‌شود، عقد رهن می‌گویند. برای عقد رهن شرایط متفاوتی در نظر گرفته شده و تنوع اموال موجب شده که عقد رهن نیز نمونه‌های متفاوتی داشته باشد.
معرفی انواع رهن
در ادامه انواع و اقسام رهن را جهت شناخت بیشتر معرفی کرده‌ایم.
1) رهن تصرف
در رهن تصرف، مالی که مورد رهن است بعد از تحویل به گیرنده رهن همچنان در تصرف او باقی می‌ماند. یعنی در این نوع از عقد رهن، فردی که مالی را به عنوان رهن دریافت کرده می‌تواند از منافع مال مورد رهن استفاده کند. پس از اینکه طرف اول دین خودش را ادا کرده و مال رهنی آزاد شد، باید مرتهن مال را به طرف اول برگرداند و دیگر امکان استفاده از منافع مال نخواهد داشت.
2) رهن قرارداد
رهن قرارداد همان عقد رهنی است که در قانون مدنی بارها درباره آن صحبت شده است. این نوع عقد در برابر عقد قضایی استفاده می‌شود. در این نوع از رهن، طرفین قرارداد موضوع قرارداد را مشخص می‌کنند. سپس در مدت اعتبار قرارداد فردی که مرتهن یا رهن گیرنده است می‌تواند از منافع رهینه یا مالی که به رهن گذاشته شده استفاده کند. قرارداد رهن یا اجاره املاک از این نوع هستند.
3) رهن قضایی
رهن قضایی به رهنی گفته می‌شود که مقداری از مال شخص به موجب قرار تأمین دادگاه توقیف شده باشد. طبق قانون آیین دادرسی مدنی، تا زمانی که صاحب مال دین خودش را به دادگاه نپردازد، مال آزاد نخواهد شد و امکان دخل و تصرف در آن یا برخورداری از منافعش برای فرد وجود نخواهد داشت.
4) رهن مستعار
زمانی که فردی مالی را از دیگری به عاریه یا قرض بگیرد، این امکان برای اوجود دارد که از مال به رایگان استفاده کند، اما اصل مال نباید از بین برود. اگر شخصی که مال را قرض گرفته آن را به نفر سوم رهن بدهد، رهنی که شکل گرفته رهن مستعار خواهد شد.
رهن دارای احکام خاصی مانند این است که، استفاده از منافع چیزى که رهن گذاشته شده برای مالک آن است و طرف مقابل نمی‌تواند بدون اجازه و رضایت صاحب مال از آن استفاده کند.
5) رهن قطعی
مطابق با ماده ۷۴۴ قانون مدنی، اگر کفیل مکفول را در غیر زمان و مکان مقرر یا بر شرایطی که کرده‌اند تسلیم کند، قبول آن بر مکفول‌له لازم نیست. ولی اگر فرد قبول کرد، کفیل بری می‌شود. همچنین در صورتی که مکفول‌له برخلاف مقرر بین طرفین تقاضای تسلیم کند، کفیل ملزم به قبول نیست.
بر اساس ماده بیان شده در قانون، رهن دین و منفعت باطل است؛ یعنی فردی نمی‌تواند دین و منفعت خود را رهن دهد؛ بنابراین این مورد را نمی‌توان به عنوان یکی از انواع رهن در نظر گرفت.
6) رهن دین و منفعت
مطابق با ماده ۷۴۴ قانون مدنی، اگر کفیل مکفول را در غیر زمان و مکان مقرر یا بر شرایطی که کرده‌اند تسلیم کند، قبول آن بر مکفول‌له لازم نیست. ولی اگر فرد قبول کرد، کفیل بری می‌شود. همچنین در صورتی که مکفول‌له برخلاف مقرر بین طرفین تقاضای تسلیم کند، کفیل ملزم به قبول نیست.
بر اساس ماده بیان شده در قانون، رهن دین و منفعت باطل است؛ یعنی فردی نمی‌تواند دین و منفعت خود را رهن دهد؛ بنابراین این مورد را نمی‌توان به عنوان یکی از انواع رهن در نظر گرفت.
7) رهن مضاف
زمانی که شخصی مال خود را به دیگری بدهد و علاوه بر آن، مال دیگر نیز دوباره به شخص مورد نظر رهن داده باشد، در صورتی که نفر اول به طرف دوم بدهکار نباشد، رهن دوم را رهن مضاعف می‌گویند. مطابق با قانون، سند رهن دوم را در رهن مضاعف سند متمم می‌نامند.
8) رهن مکرر
وقتی که یک مال موضوع عقد قرارداد بوده و قبل از فک آن رهینه را به شخص دیگری رهن داده شود، رهن بعد از اولین رهن را رهن مکرر می‌گویند. این رهن به دو صورت قابل انجام است. در نوع اول رهن مکرر، راهن در عقد رهن مکرر تصریح به رهن اول کرده و با حفظ حقوق مرتهن اول اقدام به رهن دوم می‌کند؛ یعنی، طرفین رهن مکرر قبول می‌کنند که ابتدا از مال طب مرتهن اول را بپردازند، سپس مازاد آن برای طلب مرتهن دوم استیفا شود. این مقدار مازاد را مازاد احتمالی می‌گویند.
در نوع دوم از رهن مکرر، راهن اطلاعی از رهن اول به مرتهن ندارد. در این شرایط مرتهن دوم تصویر می‌کند که مانعی برای رهن مال نیست و اقدام به عقد رهن می‌کند، که به آن خیار عیب گویند. با توجه به اینکه راهن اطلاعی از موضوع ندارد، نیازی به کسب اذن از مرتهن اول نخواهد داشت. چون رهن دوم معارض با حقوق مرتهن دوم نیست و بر اساس قانون، حقوق نفر آخر محفوظ است.
سخن پایانی
برای اینکه از مالی که در رهن دارید استفاده کنید، یا شرایط مالی که در رهن دیگری دارید را بدانید، لازم است که اقسام رهن و قوانین این حوزه را بشناسید. اگر مالی که در رهن دیگری دارید توسط او تصاحب شده یا تغییر کرده است، طبق عقد رهن باید با فرد خاطی برخورد شود. برای شناخت شرایط رهن اموال مختلف و چگونگی پس گرفتن آن‌ها، با تیم حقوقی باتجربه دادسو در ارتباط باشید.
سؤالات متداول
رهن یا مرهون چیست؟
رهن یا مرهون به مالی که به ازای دین خاصی نزد دیگری به امانت گذاشته شده گفته می‌شود.
حکم رهن در اسلام چیست؟
رهن (گرو گذاشتن مال) یکی از عقود اسلامی بوده و اگر احکام و شرایط آن رعایت شود، انجام و استفاده از عقد رهن جایز است.
دادسو چیست؟
دادسو یک موسسه حقوقی است که تمامی مجوزهای لازم را از کانون وکلای دادگستری مرکز، قوه قضاییه و اداره ثبت اسناد اخذ کرده است. دادسو کلیه خدمات حقوقی، وکالتی و کنسولی را به ایرانیان داخل و خارج از کشور ارائه می‌کند.
چگونه می‌توانم با دادسو در ارتباط باشم؟
شما می‌توانید از طریق واتساپ، تلگرام و یا تماس با شماره ۰۲۱۹۱۰۷۹۱۰۳ با کارشناسان حقوقی دادسو در ارتباط باشید. همکاران ما با حوصله پاسخگوی شما هستند.
چگونه می توانم با وکلای دادسو جلسه داشته باشم؟
جلسات مشاوره وکلای دادسو به دو صورت حضوری و آنلاین برگزار می‌شود. برای برگزاری جلسه با وکلای دادسو با کارشناسان حقوقی دادسو در ارتباط باشید تا برای شما وقت ملاقات تنظیم کنند.
بسم الله الرحمن الرحیم با سلام و درود فراوان بر شما دوستان نظرات وارشادهای اساتید عالی هستن و بسیار مهم وووقابل فهم و درک برای کلیه قشر جامعه باعرض احترام مجدد
سلام، وقت بخیر
سپاس از همراهی شما 🙂