حقوق مالی زوجین در زمان طلاق

یکی از مواردی که در هنگام طلاق برای زوجین سوال ایجاد می‌کند وضعیت حقوقی مالی زوجین و اموال مشترک آن ها است. از جمله حقوق مالی که زوجین در هنگام طلاق باید برای آن ها تصمیم گیری کنند؛ مهریه، نفقه و اجرت المثل است.

در نهایت تنصیف اموال نیز ممکن است در صورت قبول شرط تنصیف در عقد نکاح توسط مرد، از حقوق مالی زن در زمان طلاق به شمار رود.

در صورتی که طلاق توافقی باشد، تمام این موارد به توافقات شکل گرفته بین زوجین بستگی دارد. اما در جدایی های یک طرفه معمولا اختلاف جزئی یا کلی بر مسائل مالی زوجین در زمان طلاق وجود دارد.

در این مقاله دادسو به بررسی تأثیر طلاق بر حقوق مالی و ارث می‌پردازیم. اگر نیاز به دریافت خدمات مشاوره درباره حقوق مالی پس از طلاق دارید، با مشاورین مؤسسه حقوقی دادسو در ارتباط باشید.

تقسیم اموال مشترک پس از طلاق

یکی از چالش‌های مهم جدایی، تقسیم اموال مشترک پس از طلاق است. قانون مدنی در خصوص تقسیم اموال پس از طلاق قواعد خاصی وضع کرده است.

بر اساس این قانون اموال زوجین به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند:

• اموال قبل از ازدواج: قانون مدنی اصل استقلال مالی هریک از زوجین از یکدیگر را به رسمیت شناخته است؛ بنابراین اموالی که هر یک از زوجین پیش از ازدواج به دست آورده‌اند پس از طلاق نیز متعلق به خود شخص است.
• اموال بعد از ازدواج: در خصوص اموال به‌دست‌آمده پس از ازدواج این اموال می‌تواند اموال شخصی هر یک از زوجین باشد که کماکان متعلق به خود اشخاص است و اموال مشترک یا مشاع طرفین که به‌نوعی با درآمد مشترک هریک به‌دست‌آمده است که با وقوع طلاق بین زوجین تقسیم می‌شود.

بااین‌حال تقسیم اموال مشترک پس از طلاق می‌تواند تحت‌تأثیر شروط ضمن عقد قرار گیرد، به‌نحوی‌که ضمن عقد نکاح، طرفین نسبت به نحوه تقسیم اموال خود بعد از طلاق با هم توافق کنند.

از طرفی، حقوق مالی زوجه مانند مهریه نیز ممکن است نحوه تقسیم اموال مشترک پس از طلاق را تغییر دهد. در خصوص نحوهٔ تقسیم این اموال گفتنی است، در صورتی زوجین نسبت به تقسیم اموال خود از پیش توافق کرده باشند، توافق طرفین لازم‌الاجرا است.

به‌عنوان‌مثال در طلاق توافقی معمولاً زوجین نسبت به حقوق مالی پس از طلاق به توافق و تفاهم می‌رسند که این توافق معتبر و قابل‌اجرا است. در غیر این صورت، دادگاه به بررسی اختلاف طرفین پرداخته و در خصوص نحوه تقسیم اموال حکم صادر می‌کند.

باتوجه‌به طولانی‌بودن فرایند رسیدگی قضایی و پیچیدگی حقوق اموال می‌توانید با مشورت با یک وکیل طلاق یک توافق‌نامه رسمی تنظیم کنید و نسبت به تعیین تکلیف حقوق مالی پس از طلاق اقدام کنید.

نفقه و مهریه پس از طلاق

نفقه و مهریه از مهم‌ترین حقوق مالی زوجه است که با ازدواج شکل می‌گیرد و با طلاق نیز کماکان بر عهده زوج باقی می‌ماند.

نفقه، مالی است که شوهر باید برای رفع نیازهای زن از جمله خوراک، پوشاک و مواردی از این نوع بپردازد. در طول مدت ازدواج مرد مسئول پرداخت نفقه و برآورده‌کردن نیازهای زن است با وقوع طلاق این مسئولیت از بین می‌رود.

بااین‌حال، در شرایطی خاص مرد حتی پس از طلاق نیز ملزم به پرداخت نفقه زن است.

از جمله این موارد، وقوع طلاق رجعی است. در واقع طلاق رجعی طلاقی است که مرد می‌تواند طی مدت معینی به زن رجوع کند و طلاق را بی‌اثر سازد. به این مدت در فقه و حقوق اسلامی، عده گفته می‌شود. در این شرایط مرد باید نفقه همسر خود را تا پایان مدت عده که سه ماه است، پرداخت کند.

یکی دیگر از موارد پرداخت نفقه پس از طلاق، باردار بودن زوجه است. اگر زوجه باردار باشد امکان طلاق وجود دارد؛ اما زوج باید تا پایان وضع‌حمل نفقه زن باردار را بپردازد.

از دیگر حقوق مالی زوجه که با وقوع ازدواج بر گردن مرد قرار می‌گیرد مهریه است. زوجه به‌محض وقوع عقد ازدواج مالک مهریه می‌شود و می‌توانند هر زمانی که بخواهد مهریه خود را مطالبه کند. معمولاً با ظاهر شدن ناسازگاری‌ها و تمایل به طلاق زوجه مهریه خود را مطالبه می‌کند.

لازم به ذکر است حتی در صورت طلاق یک‌طرفه نیز مهریه باید به زوجه پرداخت شود. برخلاف باور عامه مردم حتی اگر زن خواهان طلاق باشد مهریه کماکان حق وی به شمار می‌رود.

حق حضانت و تأثیر آن بر هزینه‌های مالی

حق حضانت از حقوق و تکالیف زوجین پس از طلاق به شمار می‌رود. قانون‌گذار در خصوص حضانت فرزندان مادر و پدر را مسئول قرار داده است. البته مقررات حضانت نسبت به فرزند دختر و پسر در حقوق ایران کمی متفاوت است.

در خصوص فرزندان دختر، مادر تا سن 7 سالگی مسئولیت حضانت فرزندان را بر عهده دارد و سپس مسئولیت حضانت تا سن بلوغ یعنی 9 سالگی بر عهده پدر خانواده قرار می‌گیرد. از سن 9 سالگی به بعد فرزند دختر می‌تواند انتخاب کند که با کدام یک از والدین خود زندگی کند.

در خصوص فرزندان پسر، مشابه دختران، مادر تا سن 7 سالگی مسئولیت حضانت فرزند را بر عهده دارد و پدر تا سن بلوغ پسران یعنی 15 سالگی باید از فرزندان خود مراقبت کند. سپس مشابه دختر، فرزند پسر نیز می‌تواند انتخاب کند با کدام والد خود می‌خواهد زندگی کند.

از دیدگاه مالی مسئولیت حضانت، تفاوتی ندارد فرزند دختر یا پسر نزد مادر باشد یا پدر، این وظیفه پدر است که هزینه‌های زندگی فرزندان خود را بپردازد. این هزینه‌ها شامل خوراک، پوشاک، مسکن و غیره می‌شود که برای دختر تا زمان ازدواج و برای پسر تا سن 25 سالگی قابل پرداخت است.

تأثیر طلاق بر ارث و وراثت

یکی از مهم‌ترین چالش‌های طلاق تأثیر آن بر ارث و وراثت هریک از طرفین است. به‌طورکلی با وقوع طلاق زن و مرد دیگر وارث یکدیگر محسوب نمی‌شوند؛ بنابراین درصورتی‌که هر یک از آنها فوت کنند دیگری نمی‌تواند ادعایی بر تقسیم ارث داشته باشد.

بااین‌حال تنها یک استثنا بر این قاعده وجود دارد. در طلاق رجعی زن و شوهر تا پایان مدت عده کماکان وارث یکدیگر محسوب می‌شوند؛ بنابراین درصورتی‌که هر یک از آنها در این مدت فوت کند دیگری مشمول ارث می‌شود.

از جنبه‌ای دیگر با وقوع طلاق یکی از حقوق مالی زوج که می‌تواند جهت ایفای دیون او نسبت به زوجه مورد استفاده قرار گیرد، گرفتن مهریه از سهم‌الارث است.

در واقع درصورتی‌که زوج مهریه همسر مطلقه خود را نپردازد و زوجه نتواند مالی برای توقیف از بابت مهریه به دادگاه معرفی کند، می‌تواند ارثیه زوج را از بابت مهریه خود مورد توقیف قرار دهد.

در این صورت وجه به ارائه مدارکی نظیر انحصار وراثت اقدام به توقیف سهم‌الارث شوهر خود می‌کند.

تأثیر طلاق بر بیمه‌ها و مزایای بازنشستگی

یکی از حقوق مالی ای که تحت‌تأثیر طلاق قرار می‌گیرد، مزایای بازنشستگی است. طبق قانون در صورت فوت پدر یا مادر، اگر دختری مجرد یا مطلقه باشد و شغلی نیز نداشته باشد، می‌تواند از مستمری والدینش استفاده کند.

درصورتی‌که خانم مطلقه طلاق بائن گرفته باشد به‌محض وقوع طلاق می‌تواند از مزایای بازنشستگی پدر خود استفاده کند. اما در خصوص طلاق رجعی برقراری مزایای بازنشستگی تنها پس از گذشت عده ممکن است.

نقش توافق‌نامه‌های قبل از ازدواج در تعیین حقوق مالی پس از طلاق

توافق‌نامه‌های پیش از ازدواج یا شروط ضمن عقد امکانی است که قانون‌گذار در اختیار طرفین قرار داده که عقد ازدواج را مطابق میل، خواسته و انتظارات خود تنظیم کنند.

طبق قانون مدنی ایران، ازدواج یک عقد لازم‌الاجرا است که با وقوع آن طرفین ملزم به رعایت یک سری شروط و تعهداتی می‌شوند. برخی از شرایط نکاح جز ذات عقد هستند که غیرقابل‌تغییر و خدشه‌اند. در واقع طرفین نمی‌توانند با توافق این شروط را بی‌اثر کنند یا اثر آنها را تغییر دهند.

بااین‌حال برخی شروط وجود دارند که جز ذات عقد نکاح به شمار نمی‌روند، بنابراین طرفین می‌توانند بر خلاف آنها توافق کنند. این توافق می‌تواند در زمان عقد یا پس از آن انجام شود.

به‌طورکلی در سند ازدواج شروطی به‌عنوان شرط ضمن عقد پیش‌بینی‌شده است که سردفتر با قرائت آنها عقد نکاح را تنظیم می‌کنند. اما هریک از زوجین می‌توانند طبق ماده 1119 قانون مدنی علاوه بر شروط چاپ شده در قباله ازدواج، شروط دیگر را نیز به عقد نامه خود اضافه کنند. این شروط می‌تواند حق طلاق، تعیین محل زندگی، حق تحصیل، کار و غیره باشد.

باتوجه‌به اینکه اغلب مردم نسبت به حقوق و تعهدات خود در عقد نکاح اطلاعی ندارند و همین محدودیت‌ها منجر به اختلاف و جدایی می‌شود، توصیه می‌شود در صورت تمایل، پیش از عقد با یک وکیل پایه یک دادگستری دراین‌خصوص مشورت کنید.

تأثیر طلاق بر بدهی‌ها و تعهدات مالی

معمولاً با وقوع طلاق، زوجه حقوق مالی خود از جمله نفقه، اجرت‌المثل و مهریه خود را مطالبه می‌کند. حقوق مالی زوجه، جز دیون زوج قرار می‌گیرد. به‌طورکلی دین حقی است که شخصی نسبت به شخص دیگر دارد و می‌تواند از وی مطالبه کند.

این دیون دسته‌های مختلفی دارند که یکی از این دسته‌ها، دیون ممتاز هستند. به این معنی که مطابق قانون، پرداخت این دیون نسبت به سایر دیون اولویت دارند. ازآنجایی‌که شرایط همه طلبکاران یکسان نیست قانون‌گذار برای برخی بستانکاران طلب ممتاز در نظر گرفته است.

یکی از دیون ممتاز نفقه و مهریه زوجه است. طبق ماده 148 قانون اجرای احکام نفقه و هزینه نگهداری از اولاد صغیر و مهریه زوجه جز دیون ممتاز است که نسبت به سایر تعهدات مالی شخص اولویت دارد. بنابراین با وقوع طلاق زوجه از حق اولویت نسبت به اخذ مطالبات خود برخوردار است.

جمع‌بندی

طلاق علاوه بر چالش‌های اجتماعی و عاطفی مسبب مشکلات مالی زیادی نیز می‌شود. امروزه تأثیر طلاق بر حقوق مالی و ارث به چالش حقوقی و اقتصادی بسیاری از زوجین تبدیل شده است. برخی از حقوق مالی با وقوع نکاح تثبیت می‌شوند؛ اما معمولاً در زمان طلاق مطالبه می‌شوند؛ مانند مهریه. برخی از حقوقی نیز با وقوع طلاق نیز تا مدتی قابل مطالبه‌اند از جمله نفقه. انواعی از حقوق مالی نیز تنها با وقوع طلاق قابل مطالبه‌اند از جمله اجرت‌المثل.

باتوجه‌به انواع مختلف حقوق مالی و قوانین پیچیده طلاق است، بهتر است از قبل از اقدام قضایی از وکیل طلاق در این زمینه مشاوره بگیرید تا پرونده‌ای که دارید بدون مشکل پیش برود و در کمترین زمان بتوانید به نتیجه برسید. وکلای مؤسسه دادسو پرونده‌های زیادی را در این زمینه به نتیجه رسانده‌اند. برای دریافت خدمات مشاوره از با ما در ارتباط باشید.

سؤالات متداول