تمکین و عدم‌تمکین زن از شوهر

عدم تمکین به معنای انجام ندادن وظایف زناشویی بدون دلیل موجه است. تمکین در فقه و حقوق به معنای اطاعت زن از شوهرش درمورد محل زندگی و انجام وظایف زناشویی است یا به معنای واضح تر به رفع نیازهای جنسی آقا بدون عذر شرعی گفته می‌شود.

ماده 1105 آیین دادرسی مدنی به تعریف انواع تمکین پرداخته است که خانم را به اطاعت از شوهرش در مورد امور جاریه و مسائل زناشویی موظف می‌کند. خانم در مقابل تمکین مستحق دریافت نفقه است.

در صورت عدم تمکین خانم به او حکم زن ناشزه داده می‌شود.

شرایط اجازه خانم برای عدم تمکین به صورت قانونی

در صورتی که خانم برای انجام وظایف شرعی مانند حج یا رفتن به حمام برای ادای نماز واجب از آقا اجازه ترک خانه را بگیرد اما او مخالفت کند خانم می‌تواند عدم تمکین خارج شود و حق نفقه از او ساقط نمی‌شود.

اساس ماده 1127 قانون مدنی در صورتی که آقا پس از جاری شدن عقد به بیماری مقاربتی دچار شود به صورتی که در اثر رابطه زناشویی بیماری به خانم منتقل شود، خانم می‌تواند از ایجاد رابطه جنسی جلوگیری کند و نفقه او قطع نخواهد شد.

همچنین ترک منزل برای انجام خدمات درمانی که ضرورت دارد. در صورت مخالفت آقا با ترک خانه عدم تمکین نامیده نمی‌شود و خانم اجازه خروج از خانه و انجام خدمات لازم را دارد و آقا موظف به پرداخت نفقه خواهد بود.

در صورتی که طبق ماده 1114 حق تعیین منزل به خانم داده شود، زوجه می‌تواند از تمکین در منزل مرد خودداری کند و آقا باید در منزلی که مورد تایید خانم است زندگی کند ولی خانم موظف به انجام امور زناشویی است. اگر منزلی که آقا تهیه کرده است با شان و منزلت خانم ناسازگار است خانم می‌تواند از رفتن به منزل آقا برای زندگی خودداری کند.

طبق ماده 1115 در صورتی که تمکین برای خانم با ضرر و زیان مالی و شرافتی یا خوف همراه باشد می‌تواند منزل را ترک کند و تا زمانی که آقا منزل مناسبی تهیه نکرده از بازگشت به خانه جلوگیری کند که در این صورت نفقه وی پرداخت می‌شود.

تمکین در دوران عقد به چه صورت است؟

از مقدمات تمکین، فراهم آوردن منزل مستقل در شان خانم است. بنابراین زمانی که آقا مدرکی برای اثبات مهیا کردن منزل و رعایت عرف و شروع زندگی مشترک نداشته باشد در دادگاه محکوم می‌شود. در این مورد خانم و آقا هر دو به دادگاه احضار می‌شوند و مستندات خود را ارائه می‌کنند.

در صورت نداشتن مدارک کافی، خانم به تمکین وادار نمی‌شود. برای دادخواست تمکین باید حتما زندگی مشترک شروع شده باشد و اگر قرار به گرفتن عروسی است این شرط باید اجرا شود.

در حالی که آقا تعهد گرفتن عروسی را به خانواده دختر داده و آن ها این مراسم را عرف خود می‌دانند و آقا با دادخواست عدم تمکین قصد دارد از گرفتن عروسی سرباز بزند دادگاه طبق مستندات و شواهد رای را به نفع خانم صادر می‌کند و عدم تمکین را جایز می‌داند.

تمکین عام و خاص چیست؟

• تمکین عام: در این نوع تمکین خانم موظف به فرمانبرداری از همسرش در امور زندگی است. مدیر خانه آقا است ولی خانم باید در اداره زندگی به او کمک کند. با تمکین عام زن از شوهرش تداوم و آرامش به وجود می آید.
• تمکین خاص: این نوع از تمکین برای جلوگیری از فساد قرار داده شده است و مرد باید رفع نیازهای همسرش بپردازد. آراستگی خانم از لوازم این تکمیلی این معاشرت است. در فقه و حقوق به تمکین خاص زوجه برای جلوگیری از مشکلات زناشویی و فساد بسیار تاکید شده است.

دلایل رد دادخواست الزام به تمکین و عدم تمکین چیست؟

یکی از وظایف خانم در مقابل همسرش تمکین و وظیفه آقا پرداخت نفقه است. خانمی که بدون دلیل منطقی تمکین نمی‌کند یا به عبارتی از انجام وظایف زناشویی خودداری می‌کند را به اصلاح ناشزه می‌نامند.

گاهی قانون حق را به خانم داده و به دلایلی همچون ترک منزل توسط خانم به دلیل انجام حج واجب، مراجعه به پزشک، داشتن عذر شرعی، مطابق نبودن منزل تهیه شده با شئونات خانم و بیماری های مقاربتی، خانم را محکوم به عدم تمکین نمی‌کند.

همچنین اگر در عقدنامه حق تعیین منزل به خانم داده شود آقا موظف به زندگی در خانه ای است که خانم تصمیم می‌گیرد ولی گاهی نیز دلایلی غیر از این وجود دارد که دادخواست عدم تمکین آقا رد می‌شود که در ادامه به آن ها پرداخته شده است.

موارد رد دادخواست الزام به تمکین خانم

گاهی آقا منزل مناسب برای شروع یا ادامه زندگی یا وسایل موردنیاز برای داشتن زندگی مشترک را فراهم نکرده است و به عبارتی تله تمکین جهت بهره بردن از مزایای آن را به پا کرده است. طبق قانون دادخواست تمکین مستلزم مهیا ساختن خانه و وسایل آن متناسب با شان خانم است.

در صورتی که خانم بتواند ثابت کند عدم تمکین به دلیل سو معاشرت و رفتارهای آقا است همچون اعتیاد شدید، مصرف بی رویه الکل، ضرب و شتم و… می‌تواند عدم تمکین را رد کند. پرداخت نکردن نفقه خانم نیز یکی دیگر از موارد رد دادخواست الزام به تمکین است. استفاده آقا از حق حبس زوجه دلیل موجه عدم تمکین به شمار می‌رود.

عدم تمایل آقا به تمکین خانم و دادخواست صوری تمکین موجب رد دادخواست الزام به تمکین می‌شود. به طور مثال اگر در اثر اختلاف آقا به همسرش طی پیامکی اعلام کند که به خانم دیگری علاقه مند است و از زندگی با او رضایت کافی را ندارد می‌تواند از دلایل رد دادخواست باشد.

البته این مورد را باید زوج در دادگاه اعتراف کند و سند و مدرک به مقدار کافی ارائه شود. همچنین اگر مرد به مدت مشخصی طبق شواهد و مستندات منزل خود را ترک کرده باشد نمی‌تواند دادخواست عدم تمکین ارائه کند.

سوالات متداول