در راستای بهبود سلامت اقتصاد کشور و کاهش معضلات ناشی از سوءاستفاده از چک، قانون صدور چک در سال ۱۳۹۷ مورد بازنگری قرار گرفت و از ابتدای سال ۱۴۰۰ به مرحله اجرا درآمد. هدف اصلی از این اصلاحات، شفافسازی معاملات چک، جلوگیری از صدور چکهای بیمحل و کاهش ریسکهای اقتصادی ناشی از این مسئله بوده است.
این اقدام در اجرای بند ۱۹ سیاستهای اقتصاد مقاومتی و با هدف سالمسازی فضای کسبوکار صورت گرفته است. در ادامه، به بررسی قوانین عجیبی که شاید در مورد چک ندانید خواهیم پرداخت.
آخرین تغییرات قانون چک صیادی
پس از سالها معضل در خصوص صدور چکهای بیمحل و مشکلات ناشی از آن، قانونگذاران در سال ۱۳۹۷ تصمیم به اصلاح قانون صدور چک گرفتند. این قانون جدید که از ابتدای سال ۱۴۰۰ به مرحله اجرا درآمد، با هدف کاهش ریسکهای اقتصادی ناشی از سوءاستفاده از چک و بهبود سلامت اقتصاد کشور به تصویب رسید.
اصلاحات انجام شده، گامی مهم در جهت شفافسازی معاملات چک و اجرای بند ۱۹ سیاستهای اقتصاد مقاومتی محسوب میشود.

متمرکز شدن صدور چک در سامانه صیاد بانک مرکزی؛ مهمترین قانون جدید چک
مطابق ماده 5 قانون صدور چک، بانکها موظفاند برای ارائه دسته چک به مشتریان خود، منحصراً از طریق سامانه صدور یکپارچه چک صیادی نزد بانک مرکزی اقدام نمایند.
با اجرای این طرح، امکان هرگونه تبانی میان افراد متقلب و بانکها برای دریافت دسته چک از بین خواهد رفت؛ چرا که تمامی مراحل استعلام سابقه، بررسی شرایط و صدور دسته چک بهصورت متمرکز توسط سامانه بانک مرکزی و پس از ارزیابی دقیق اعتبار فرد متقاضی انجام میگیرد.
علاوهبراین، اختصاص یک کد منحصربهفرد به هر برگ چک، امکان تطبیق اطلاعات و افزایش اعتبار و اطمینان به چکها را فراهم میسازد.
سامانه صیاد چیست؟ الزام آشنایی با قانون چک صیادی
با راهاندازی سامانه صیاد، فرآیند درخواست و صدور دسته چکها بهصورت متمرکز و با اعمال مکانیزمهای دقیق اعتبارسنجی صاحبان حساب و امضا، متحول شده است. این سامانه با ممانعت از صدور دسته چک به افراد فاقد صلاحیت یا دارای سابقه چک برگشتی، به ارتقای سطح امنیت و اطمینان در مبادلات چک کمک شایانی کرده است.
علاوهبراین، اختصاص یک شناسه منحصربهفرد به هر برگ چک و امکان استعلام و پیگیری آنلاین وضعیت آن، شفافیت و سهولت در استفاده از چک را بههمراه داشته است. بیشک، این اقدامات به افزایش اعتبار و اطمینانپذیری چک در نظام مالی کشور منجر خواهد شد.
همچنین، از ابتدای سال ۱۴۰۰، با اجرای قانون جدید چک، چکهای بنفش رنگ صیادی بهعنوان جایگزینی برای چکهای قدیمی در تراکنشهای مالی مورد استفاده قرار گرفتند.
قوانین جدید چک در خصوص ثبت اطلاعات چک در سامانه صیاد
مطابق ماده 8 قانون صدور چک، صادرکننده موظف است هنگام صدور چک، مشخصات هویتی دریافتکننده، مبلغ و تاریخ سررسید را در سامانه صیاد بانک مرکزی ثبت نماید تا هر برگه چک دارای شناسه یکتای خود باشد. انتقال چک به فرد دیگری پیش از تسویه تنها در صورتی مجاز است که گیرنده جدید نیز با همان شناسه یکتای چک در سامانه صیاد ثبت گردد.
سامانه صیاد با ایجاد یک مکانیزم هوشمند، امکان صدور چک جدید برای افرادی که چک برگشتی رفع سوءاثر نشده دارند را مسدود کرده است. این سامانه با ثبت دقیق اطلاعات چک در یک سیستم متمرکز، اعتبار چک را از وابستگی به لاشه کاغذی رها کرده و به آن پشتوانه الکترونیکی قویای بخشیده است.
بدین ترتیب، نگرانی از بابت از بین رفتن اطلاعات چک در حوادث و امکان جعل و سرقت چک به میزان قابل توجهی کاهش یافته است. همچنین، با توجه به الزام ثبت اطلاعات چک در سامانه صیاد، بانک مرکزی میتواند بر صدور چک نظارت دقیقتری داشته باشد و افراد پرخطر را شناسایی و کنترل کند.
ابزارهای ثبت اطلاعات چک در سامانه صیاد طبق قانون چک جدید
برای ثبت، تایید و انتقال چک در سامانه صیاد، مشتریان بانکی از طریق موبایلبانکها و اینترنتبانکها بهسادگی میتوانند اطلاعات چکهای صیادی خود را ثبت کنند. این ابزارها امکان ثبت صدور، تایید دریافت و انتقال چک را فراهم میآورند.
اما چنانچه صادرکنندگان چک به ابزارهای آنلاین دسترسی نداشته باشند، میتوانند با مراجعه به شعبه بانک صادرکننده دسته چک، نسبت به ثبت چک اقدام کنند. همچنین، ذینفعان برای تایید دریافت چک، میتوانند به یکی از شعب بانکهای خود مراجعه نمایند.
برای تسریع در امور مالی نیز، به صاحبان کسبوکار توصیه میشود از روشهای آنلاین برای ثبت اطلاعات چک در سامانه صیاد استفاده کنند. این فرآیند بسیار ساده است و در مدت زمان کوتاهی با استفاده از گوشیهای هوشمند قابل اجرا خواهد بود. همچنین، بهرهگیری از برخی از نرمافزارهای موجود نیز میتواند سرعت و دقت امور مالی شرکتهای تجاری را بهطور قابلتوجهی افزایش دهد.
نحوه استعلام و تایید دریافت چک های جدید در سامانه صیاد
با مراجعه به تارنمای بانک مرکزی به آدرس www.cbi.ir، امکان استعلام وضعیت چکهای صیادی بهصورت رایگان و نامحدود فراهم شده است. کافیست شناسه استعلام ۱۶ رقمی درج شده بر روی چک صیادی را در بخش مخصوص استعلام چک صیادی در سایت وارد نمایید. با انجام اینکار، میتوانید بهسادگی از اعتبار چک و وضعیت اعتباری صادرکننده آن مطلع شوید و با خیالی آسوده به معامله بپردازید.
سامانه صدور یکپارچه الکترونیک دسته چک (صیاد) با هدف افزایش شفافیت در محیط کسبوکار، امکان استعلام سوابق چک برگشتی مشتریان را فراهم کرده است.
به این ترتیب، با استفاده از پایگاه اطلاعرسانی بانک مرکزی و سامانه پیامکی 701701، میتوانید بهسادگی از وضعیت اعتباری صادرکننده چک صیادی مطلع شوید. این سامانه با ارائه یک رنگ خاص در پیامک، میزان اعتبار صادرکننده چک را به شما نشان میدهد.
- وضعیت سفید: فرد صادرکننده چک هیچگونه سابقه رفع سوء اثر نشدهای در زمینه برگشت خوردن چک ندارد و وضعیت او در سیستم بانکی به رنگ سفید ثبت شده است.
- وضعیت زرد: دارنده این وضعیت، یک فقره چک برگشتی یا تعهد برگشتی به مبلغ حداکثر 5 میلیون تومان دارد.
- وضعیت نارنجی: فردیکه وضعیت اعتباری او نارنجی است، بین 2 تا 4 فقره چک برگشتی با سقف مبلغ 20 میلیون تومان دارد.
- وضعیت قهوهای: فردی با وضعیت قهوهای، بین 5 تا 10 فقره چک برگشتی داشته یا مجموع مبلغ چکهای برگشتی او حداکثر به 50 میلیون تومان میرسد.
- وضعیت قرمز: در صورت داشتن بیش از 10 فقره چک برگشتی یا مجموع مبلغی بالغ بر 50 میلیون تومان، وضعیت به قرمز تغییر میکند.

نکات تکمیلی درباره استعلام وضعیت اعتباری چک
قبل از هرگونه بررسی و استعلام درباره اعتبار چک، توجه به موارد زیر از اهمیت ویژهای برخوردار است:
- هزینه هر بار استعلام موفق 3500 ریال است.
- هزینه اعلام شده، ربطی به تعداد پیامهای ارسالی در پاسخ به استعلام ندارد.
- متن ارسالی برای استعلام باید کاملاً عددی و بدون هیچگونه کاراکتر اضافه مثل خط تیره باشد. دقیقاً همانطور که در قالب مشخص شده به سامانه اعلام شده است، اعداد را وارد کنید.
- در حال حاضر، هر شماره تلفن همراه روزانه حداکثر چهار استعلام را میتواند دریافت کند.
- در صورت ارسال چندین درخواست استعلام قبل از پایان یافتن هر یک، تنها نتیجه آخرین استعلام با شناسه اخذ شده جدید معتبر خواهد بود.
- در صورتیکه اطلاعات اشخاص حقوقی در پایگاه داده بانک مرکزی ثبت نشده باشد، شناسه ملی آنها قابل استعلام نخواهد بود. این موضوع از طریق پیامکی با عبارت «شناسه ملی … قابلیت استعلام ندارد» به اطلاع شما خواهد رسید.
- در رابطه با چکهای صادر شده از حسابهای مشترک افراد حقیقی، در صورت بروز برگشت چک، وضعیت چک منعکسکننده فردی خواهد بود که بیشترین مبلغ و تعداد چکهای برگشتی را در بین صاحبان حساب داشته باشد.
- اگر بههر دلیلی (مثل بروزرسانی سامانه)، طی 15 دقیقه پاسخ استعلام از مرکز صیاد دریافت نشود، پیامکی مبنی بر “عدم امکان اخذ استعلام” برای شما ارسال خواهد شد. در اینصورت، میتوانید در زمانهای بعدی مجدداً تلاش کنید.
همچنین، باید در نظر داشته باشید که کلیه پیامهای اطلاعرسانی در خصوص استعلامات ارسالی صرفاً از طریق سرشماره اختصاصی 701701 به اطلاع کاربران محترم خواهد رسید. لذا خواهشمند است بهمنظور حفظ امنیت اطلاعات مالی خود، نسبت به صحت سرشماره پیامکهای واصله دقت لازم را مبذول فرمایید.
شایان ذکر است که تهیه صورت مغایرت بانکی بهعنوان یکی از اصول اساسی حسابداری، در راستای تضمین صحت و دقت اطلاعات مالی از اهمیت بسزایی برخوردار میباشد.
جمع بندی
از جمله قوانین چک میتوان به مواردی همچون اعتبار زمانی چک، شرایط ابطال چک، مسئولیتهای صادرکننده و دارنده چک و تفاوتهای میان انواع چکها اشاره کرد. آشنایی با این قوانین نهتنها به افراد کمک میکند تا از حقوق خود بهنحو احسن دفاع کنند، بلکه از بروز بسیاری از اختلافات و مشکلات جلوگیری میکند.
لذا توصیه میشود که پیش از هرگونه معاملهای که با چک همراه است، بهطور کامل با قوانین مربوطه مشورت کرده و از یک مشاور حقوقی کمک بگیرند.
از اینرو، موسسه حقوقی دادسو با بهرهگیری از وکلای مجرب و متخصص همچون وکیل چک در حوزه حقوقی، به ویژه در زمینه چکهای صیادی و برگشتی، راهکارهای نوینی را برای حل مشکلات حقوقی شما ارائه میدهد.
اگر با مشکلاتی مثل چک برگشتی، اختلافات ناشی از چک و یا سایر مسائل مرتبط با چک مواجه هستید، وکلای دادسو آمادهاند تا با دانش و تجربه خود، بهترین دفاع را از حقوق شما به عمل آورند. در نهایت، با انتخاب دادسو، میتوانید از مشاوره حقوقی رایگان، پیگیری دقیق پرونده و اطلاعرسانی مستمر از روند پرونده بهرهمند شوید.
سوالات متداول
قانون جدید چک از چه زمانی اجرا شده است؟
از ابتدای سال 1400، قانون جدید چک به مرحله اجرا گذاشته و ثبت تمام چکهای صیادی در سامانه صیاد الزامی شد.
چطور به سامانه صیاد دسترسی داشته باشیم؟
برای دسترسی آسان به سامانه صیاد، کافیست از طریق موبایلبانک، اینترنتبانک، اپلیکیشنهای بانکی موبایلی، خودپردازهای بانکی و یا حتی با مراجعه حضوری به شعب بانکها اقدام کنید. همچنین، میتوانید با ارسال پیامک به شماره 701701 بهطور مستقیم به سامانه صیاد متصل شوید.
قانون جدید چک برگشتی صیادی چیست؟
مطابق قانون جدید چک برگشتی صیادی، اشخاصی که سابقه چک برگشتی بدون رفع سوء اثر را دارا هستند، از حق دریافت دسته چک جدید محروم خواهند شد. علاوهبراین، امکان افتتاح حساب بانکی جدید، دریافت کارت بانکی جدید، اخذ تسهیلات بانکی، دریافت ضمانتنامههای ریالی و ارزی و گشایش اعتبار اسنادی ارزی یا ریالی برای این افراد وجود نخواهد داشت.