چگونه از اثرات منفی طلاق بر کودکان جلوگیری کنیم؟

پس از طلاق حیاتی است هر دو والد سعی کنند تا رابطه نزدیک و سالم خود را با فرزندان خود حفظ کنند. این ارتباط سازنده منجر به ایجاد فضای امن و پایدار برای پرورش کودک می‌شود.

در این مقاله از دادسو به بررسی چالش‌ها و مسائل فرزندپروری پس از طلاق و همچنین راهکارهایی برای غلبه بر اثرات منفی طلاق بر کودکان می‌پردازیم تا والدین بتوانند در کنار هم رشد و تربیت فرزندان سالم و با اعتمادبه‌نفس را محقق کنند.

در صورت نیاز به دریافت مشاوره حقوقی در زمینه طلاق توافقی، می‌توانید با کارشناسان ما در ارتباط باشید.

حفظ ثبات و روتین‌های روزانه برای کودکان

طلاق باعث ازبین‌رفتن احساس امنیت و ثبات کودک می‌شود. کودکی که هنوز به سن بلوغ و تصمیم‌گیری نرسیده است باید مدام نگران آینده خود، روابط والدین و محیط زندگی‌اش باشد. به همین خاطر، ایجاد یک محیط امن و حمایت گر برای کودکی که در معرض طلاق والدین قرار دارد، ضروری است. والدین باید برای فرزند خود این اعتماد را فراهم کنند که حتی با وجود طلاق نیز همچنان دوستشان دارند و از آنها حمایت می‌کنند.

حفظ روال عادی زندگی کودک از جمله زمان خواب، وعده‌های غذایی، تفریح و غیره می‌تواند منجر به ایجاد احساس امنیت و آرامش کودک شود؛ بنابراین والدین باید تلاش کنند تاحدامکان، روال‌های عادی زندگی فرزندان خود را حفظ کنند که نه‌تنها روال زندگی کودک قابل بیش بینی و بدون بحران باشد، بلکه کودک احساس امنیت و ثبات داشته باشند. ایجاد و حفظ روتین و برنامه‌ریزی منظم برای زندگی روزمره کودک، به فرزند احساس آرامش و امنیت خاطر می‌دهد.

حمایت عاطفی و روانی برای کودکان

کودکان طلاق مشکلات عاطفی متعددی را تجربه می‌کنند که باید مورد حمایت عاطفی و روانی والدین و اطرافیان قرار گیرد. برخی از مهم‌ترین نیازهای عاطفی و روانی کودکان در معرض طلاق به شرح زیر است:

• پذیرش اجتماعی: با وقوع طلاق، اعتمادبه‌نفس کودک ضربه می‌بیند. این امر ورود کودک را به جوامع اجتماعی دیگر نظیر مدرسه و غیره دشوار می‌کند. یکی از نیازهای کودک در سنین پایین نیاز به پذیرش اجتماعی است. عدم حمایت والدین و نیاز به تأیید اطرافیان این روند را سخت می‌کند.
• تأمین امنیت روانی: کودکان نیاز دارند که در محیطی رشد کنند که امن و قابل‌پیش‌بینی باشد. حتی با وقوع طلاق نیز کودک نیاز دارد مطمئن شود که محیط اطرافشان تغییر چندانی نخواهد کرد.
• عدم سرزنش: در فرایند طلاق کودکان اغلب خود را سرزنش می‌کنند؛ چراکه تصور می‌کنند اگر به‌خوبی رفتار می‌کردند، مادر و پدرشان طلاق نمی‌گرفتند؛ بنابراین باید به کودکان این اطمینان را بدهید که آنها دلیل تصمیم طلاق نیستند.
• کودک ماندن: در شرایط طلاق نباید فرزند خود را هم‌درد خود بدانید. با دخالت‌دادن کودکان در روند طلاق، آنها را قربانی دردهای خود نکنید. در دوره طلاق نیازی به همراه‌کردن کودک با جزئیات طلاق وجود ندارد. بلکه باید به آنها اجازه دهید کودکی کنند و به اقتضای سنشان زندگی کنند.

تشویق به بیان احساسات و نگرانی‌ها

در طلاق ممکن است کودکان احساسات متناقضی را تجربه کنند که منجر به سردرگمی آنها شوند که چگونه رفتار کنند. به همین خاطر، تشویق کودک به صحبت‌کردن در مورد احساسات خود از جمله غم، خشم، سردرگمی و غیره بسیار مهم است. والدین کودک در طی طلاق باید با صبوری به حرف‌ها و درد و دل‌های کودک خود گوش کنند.

والدینی که در شرف طلاق هستند باید به فرزند خود اطمینان دهند که ابراز احساسات او قابل‌قبول و لازم است. کودک باید فرصتی داشته باشد تا در مورد امیدها و نگرانی‌های خود با والدینش صحبت کند. با فرصت گفتگوی سازنده کودکان بهتر می‌توانند طلاق هضم کنند و احساسات خود را بشناسند و آنها را مدیریت کنند.

همکاری والدین به تربیت مشترک پس از طلاق

حضانت مشترک والدین پس از طلاق منافع زیادی برای کودک در پی دارد. در واقع، همکاری والدین به تربیت مشترک کودک بعد از طلاق منجر به:

• فرصت دسترسی کودک به هر دو والد
• جلوگیری از اجبار کودک به انتخاب یک والد
• تداوم روتین و ثبات در زندگی و برنامه‌های فرزند
• کاهش استرس ناشی از جابه‌جایی مکرر بین دو خانه
• یادگیری مهارت‌های متنوع‌تر از هر دو والد
• برخورداری کودک از الگوهای مثبت نقش‌های مادر و پدر
• برخورداری کودک از حمایت و مراقبت هر دو والد
• جلوگیری از احساس طردشدن و بی‌ثباتی عاطفی
• امکان حفظ رابطه نزدیک و مستمر با هر دو والد

اگرچه فرزندپروری مشترک بعد از طلاق با چالش‌های زیادی همراه است. تعارضات والدین، مسائل مالی، نفقه فرزندان، تقسیم زمان و مکان زندگی با هر والد و سایر مشکلات می‌تواند فرایند تربیت فرزند را سخت کند. اما تحقیقات متعددی ثابت کرده‌اند که حضور فعالانه هر دو والد در زندگی فرزندان تأثیر زیادی در سلامت روان آنها دارد.

حفظ رابطه نزدیک با فرزندان، هماهنگی شیوه‌های تربیتی، پرهیز از درگیرکردن کودکان در تعارضات و غیره از مهم‌ترین مزایای حضانت فرزندان بعد از طلاق است.

دوری از منازعات و تنش‌های بین والدین

اکثر والدین علی‌رغم اینکه می‌دانند دعوا و منازعه مقابل چشمان کودکان کار نادرستی است به این مسئله توجهی نمی‌کنند و جلو فرزندان خود با یکدیگر جروبحث می‌کنند. تحقیقات نشان می‌دهد کودکان از شش‌ماهگی نسبت به استرس و صداهای اطراف خود حساس هستند و واکنش نشان می‌دهند.

کودکانی که در معرض مشاجره والدین خود هستند عصبی، مضطرب و پرخاشگر می‌شوند و از اعتمادبه‌نفس کمتری هم برخوردار هستند. در بعضی از کودکان این مسئله منجر به تقویت روحیه خودکشی نیز می‌شود. علاوه بر این، عملکرد تحصیلی کودک نیز افت می‌کند.

والدین باید تلاش کنند در محیطی مناسب، مشکلات خود را حل کنند. بهتر است مشاجرات خود را به زمانی که کودک حضور ندارد موکول کنید. به‌علاوه باید به کودکان بیاموزید که بزرگسالان هم مانند خودشان که با همسالانشان دعوا می‌کنند، گاهی دچار اختلاف می‌شوند.  در نهایت باحوصله به سؤالات کودک درباره مشاجرات پاسخ دهید، احساسات آنها را درک کنید و نگرانی‌هایشان را به حداقل برسانید.

یکی راهکارهای قانونی مناسب برای پیشگیری از منازعات، طلاق توافقی است. والدین می‌تواند با مشورت با یک وکیل دادگستری نسبت به موضوعات مورد اختلاف در روند طلاق از جمله مهریه، حضانت، نفقه و غیره توافق کنند و از طریق طلاق توافقی در کمترین زمان و با کاهش تنش‌ها طلاق بگیرند.

نقش مشاوره و روان‌شناسی در کاهش اثرات طلاق بر کودکان

طلاق یکی از اتفاقاتی است که قادر است بر کودکان تأثیرات عمیق و طولانی‌مدتی بگذارد. کودکان به حمایت و کمک نیاز دارند تا این اثرات را کاهش دهند. مشاوره و روان‌شناسی در کاهش اثرات طلاق بر کودکان می‌تواند تأثیر به سزایی داشته باشد. از جمله امکاناتی که مشاوره و روان‌شناسی برای کودک طلاق فراهم می‌کند موارد زیر قابل‌اشاره است:

• تشکیل جلسات مشاوره خانواده: روان‌شناسان متخصص خانواده و کودک می‌توانند به والدین کمک کنند تا ارتباط خود را با کودک بهبود دهند. جلسات مشاوره خانواده ارتباط والدین پس از طلاق را تنظیم می‌کند و به روند تربیت مشترک کودک کمک می‌کند.
• مشاوره فردی به کودک: مشاوره فردی روان‌شناس به کودک کمک می‌کنند بدون ترس و نگرانی از قضاوت والدین و اطرافیانش احساسات خود را بیان کند و مشکلات خود را کاهش دهد.
• اطلاع‌رسانی مناسب: روان‌شناسان طلاق می‌توانند به والدین کمک کنند  تا به‌موقع از آسیب فرزندان خود جلوگیری کنند. اطلاعات صحیح درباره روند و علت طلاق را به آنها انتقال دهند تا طلاق برای آنها نیز قابل‌هضم گردد.
• تسهیل تعامل و ارتباط: روان‌شناس کمک می‌کنند تا والدین رابطه دوجانبه خود را با کودک و با یکدیگر تقویت کنند و از این دوره به‌سلامت بگذرند.
• ایجاد محیط حمایتی: روان‌شناس کمک می‌کند تا محیطی امن و قابل‌پیش‌بینی برای کودک ایجاد شود.

لازم به ذکر است که خدمات روان‌شناسی یک‌روند طولانی و پیوسته است که نیاز به صبوری و تعهد والدین دارد.

تعیین قوانین و حدود مناسب برای کودکان

تعیین قوانین و حدود مناسب برای کودکان در دوران پس از طلاق نقش بسیار مهمی در کاهش اثرات منفی طلاق بر آنها دارد. این قوانین و حدود به کودکان کمک می‌کنند تا احساس امنیت و ثبات کنند، درک بهتری از موقعیت داشته باشند و رفتارهای مناسب اجتماعی را بیاموزند. از جمله قوانین و حدود مناسب کودکان پس از طلاق می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• ایجاد روتین‌های ثابت: ایجاد و حفظ روتین‌های روزانه یکی از مهم‌ترین راه‌ها برای کمک به کودکان در دوران پس از طلاق است. روتین‌های ثابت به کودکان احساس ثبات و امنیت می‌دهد. این روتین‌ها باید در هر دو خانه (خانه مادر و پدر) به شکل مشابهی رعایت شود تا کودکان دچار سردرگمی نشوند.
• وضوح در قوانین و پیامدها: قوانین باید به طور واضح و مشخص برای کودکان توضیح داده شود و پیامدهای رعایت‌نکردن آنها نیز به‌صورت روشن بیان شود. این قوانین باید منطقی و متناسب با سن کودکان باشند. به‌عنوان‌مثال، قوانین مربوط به زمان‌های استفاده از تلویزیون.
• هماهنگی بین والدین: یکی از مهم‌ترین نکات در تعیین قوانین و حدود مناسب برای کودکان پس از طلاق، هماهنگی بین والدین است. والدین باید در تعیین و اجرای قوانین با یکدیگر همکاری کنند و تلاش کنند تا قوانین مشابهی در هر دو خانه اجرا شود.
• انعطاف‌پذیری و سازگاری: والدین باید آماده باشند تا باتوجه‌به شرایط و نیازهای متغیر کودکان، قوانین و حدود تربیتی را بازبینی و تعدیل کنند. طلاق یک فرایند پیچیده و پویا است و نیازهای کودکان ممکن است در طول زمان تغییر کند. والدین باید با انعطاف‌پذیری و سازگاری با این تغییرات، تلاش کنند تا بهترین حمایت را از کودکان خود به عمل‌آورند.

تشویق به فعالیت‌های اجتماعی و تفریحی

فرزندان طلاق اغلب با پدر و مادر خود تعامل ضعیفی دارند. این مسئله باعث می‌شود که کودک در محیطی مثل مدرسه، خود را از سایر دانش‌آموزان متمایز دیده و درگیر بحران‌های روحی و روانی شود. جبران خلأهای طلاق در کودکان کار ساده‌ای نیست. با وقوع طلاق ساختار ارتباطی کودک از بین می‌رود. در واقع، طلاق، قوی‌ترین شبکه ارتباطی کودک را از بین می‌برد.

این روند موجب افزایش اضطراب کودکان شده، اعتمادبه‌نفس آنها را کاهش می‌دهد و منجر به منزوی شدن کودکان می‌شود. در واقع، اغلب بچه‌های طلاق به گوشه‌گیری و تنهایی تمایل پیدا می‌کنند؛ بنابراین تشویق کودکان به فعالیت‌های اجتماعی و تفریحی از جمله برنامه‌های فوق‌برنامه مدرسه، کلاس‌های هنری و ورزشی می‌تواند زمینه‌ساز حضور مؤثر کودک در جامعه هم‌سالانش را فراهم کند.

نقش خانواده بزرگ‌تر در حمایت از کودکان پس از طلاق

خانواده بزرگ‌تر شامل پدربزرگ‌ها، مادربزرگ‌ها، عموها، عمه‌ها، دایی‌ها، خاله‌ها و دیگر اقوام نزدیک است. این اشخاص می‌توانند نقش بسیار مهمی در حمایت از کودکان پس از طلاق داشته باشند. نقش خانواده بزرگ‌تر در این زمینه شامل موارد زیر می‌شود:

• ارائه حمایت عاطفی: حضور پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها یا دیگر اقوام نزدیک می‌تواند به کودکان احساس امنیت و محبت بیشتری بدهد. آنها می‌توانند با گوش‌دادن به نگرانی‌ها و احساسات کودکان، به آنها کمک کنند تا این دوره دشوار را بهتر مدیریت کنند.
• ایجاد حس تداوم و ثبات: طلاق معمولاً باعث تغییرات زیادی در زندگی کودکان می‌شود، از جمله تغییر محل زندگی، مدرسه و حتی دوستان. خانواده بزرگ‌تر می‌تواند حس تداوم و ثبات را برای کودکان فراهم کند. حفظ روابط خانوادگی و شرکت در فعالیت‌های خانوادگی مشترک، می‌تواند به کودکان کمک کند تا احساس کنند برخی از جنبه‌های زندگی‌شان همچنان بدون تغییر باقی‌مانده است.
• کمک در مراقبت و نظارت: پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها و دیگر اقوام می‌توانند در مراقبت از کودکان کمک کنند. این حمایت عملی می‌تواند برای والدین مطلقه بسیار مفید باشد، به‌خصوص زمانی که والدین مجبور به کارکردن هستند.
• حمایت مالی: در برخی موارد، خانواده بزرگ‌تر می‌تواند حمایت مالی ارائه دهد. این کمک می‌تواند به والدین کمک کند تا هزینه‌های اضافی مرتبط با طلاق، مانند هزینه‌های قانونی، جابه‌جایی یا حتی نیازهای آموزشی و بهداشتی کودکان را تأمین کنند.
• تقویت ارتباطات خانوادگی: خانواده بزرگ‌تر می‌تواند به تقویت و حفظ ارتباطات خانوادگی کمک کند. برگزاری دورهمی‌های خانوادگی، تعطیلات مشترک و سایر فعالیت‌های خانوادگی می‌تواند به کودکان کمک کند تا احساس کنند همچنان بخشی از یک خانواده بزرگ و حمایتگر هستند. این احساس تعلق و ارتباط می‌تواند به کاهش احساس انزوا و افسردگی کودکان پس از طلاق کمک کند.

نقش خانواده بزرگ‌تر در حمایت از کودکان پس از طلاق بسیار حیاتی است. این حمایت می‌تواند به کودکان کمک کند تا با تغییرات و چالش‌های ناشی از طلاق بهتر مواجه شوند و احساس امنیت و محبت را تجربه کنند.

جمع‌بندی

کودکان در مواجهه با طلاق والدین بیشترین آسیب را می‌بینند که این آسیب‌های روحی می‌توانند آینده و زندگی آن‌ها را تحت‌تأثیر قرار داده و تغییرات ناخوشایندی ایجاد کنند.

بااین‌حال، گاهی اوقات طلاق تنها راه چاره است و اگر به‌درستی مدیریت شود، می‌تواند برای کودکان بهتر از زندگی در محیطی پر از جنگ و جدال باشد. در این مقاله از دادسو، به بررسی راهکارهایی برای اینکه چگونه از اثرات منفی طلاق بر کودکان جلوگیری کنیم پرداختیم.

سؤالات متداول