استرداد هدایای نامزدی

برای اینکه به موضوع استرداد هدایای نامزدی و استرداد هدایا در دوران عقد بپردازیم بهتر است ابتدا تعریف درستی از نامزدی و دوران عقد داشته باشیم و بعد درباره استرداد هدایای نامزدی واسترداد هدایا در دوران عقد صحبت کنیم.

دوره نامزدی تعریف متفاوتی از جانب مردم و از جانب حقوقی وقانونی دارد. یعنی نامزدی از دید مردم به دوره‌ی بعد از عقد گفته می‌شود که خانم و آقا صیغه عقد بین‌شان جاری شده ولی هنوز با هم در یک خانه زندگی نمی‌کنند و جشن ازدواج نگرفتند.

در حالی که از نظر حقوقی به دوره بعد از خواستگاری تا زمان عقد، نامزدی گفته می‌شود که این دوره خانم و آقا برای آشنایی بیشتر رفت و آمد می‌کنند و دوران عقد به زمان بعد از جاری شدن صیغه عقد می‌گویند که خانم و آقا زن و شوهر حساب می‌شوند.

در دوره نامزدی از نظر حقوقی حق بهم خوردن نامزدی از طرف هر کدام از طرفین وجود دارد چرا که در قانون هیچ اجباری برای ازدواج وجود ندارد. طبق سنت ازدواج در ایران در دوره نامزدی هدایایی بین خانواده عروس و داماد رد و بدل می‌شود که این هدایا می‌توانند مصرفی و غیر مصرفی باشند.

در چه صورتی می‌توان تقاضای استرداد هدایا را داشت؟

بهتر است بدانید که در دوره نامزدی که خانم و آقا عقد نکردند و تعهد زیادی نسبت به یکدیگر ندارند، می‌توانند در صورت عدم تفاهم یا به دلایل دیگر از یکدیگر جدا شوند و اصطلاحا نامزدی را بهم بزنند.

این بهم زدن نامزدی هم ضررهای مالی و هم ضررهای معنوی را برای هر دو طرف به همراه دارد. برای کمتر کردن ضررهای مالی می‌توان درخواست استرداد هدایای نامزدی را داشت که این استرداد در هر شرایطی امکان پذیر نمی‌باشند. یعنی اگر طلا یا هر هدیه دیگری بین خانم و آقا رد و بدل شده باشد می‌توانند پس بگیرند.

شرایط پس دادن هدای‌ها در دوران عقد

• در صورتی که این هدیه رد و بدل شده بین خانم و آقا در دوره نامزدی و با نیت وصلت بوده باشد.
• باید عین هدیه وجود داشته باشد برای مثال اگر دستبند و لباس هدیه داده شده باید هر دو وجود داشته باشند. اگر هر کدام به هر دلیلی از بین رفته باشند می‌توان مقدار نقدی آن را مطالبه کرد.
• نامزدی بهم خورده باشد و ازدواجی در کار نباشد در این صورت است که دو طرف می‌توانند هدیه ای که خودشان یا پدر و مادرشان به یکدیگر داده‌اند را پس بگیرند.
• اگر بهم خوردن نامزدی یا وصلت به خاطر فوت یکی از طرفین باشد هدایای نامزدی قابل استرداد نیستند.

قانون مربوط به پس دادن هدیه ها

با توجه به مشکلات زیادی که در این زمینه بوجود آمده قوانینی برایشان تعریف شده است که این قوانین به شرح زیر است.

ماده 1037 قانون مدنی: “هریک از نامزدها مى تواند درصورت به هم خوردن وصلت منظور هدایای نامزدی را که به طرف دیگر یا ابوین او براى وصلت منظور داده است مطالبه کند اگر عین هدایا موجود نباشد مستحق قیمت هدایایى خواهدبود که عادتاً نگاه داشته مى شود مگر اینکه آن هدایای نامزدی بدون تقصیر طرف دیگر تلف شده باشد. “

ماده 1038 قانون مدنی: “مفاد ماده قبل، از حیث رجوع به قیمت درموردى که وصلت منظور در اثر فوت یکى ازنامزدها به هم خورد محسوس نخواهدبود.”

چه هدایایی شامل استرداد می شوند؟

هر خانواده بسته به سطح مالی و توان خریدی که دارد هدیه‌ای به طرف مقابل خود می‌دهد. این هدیه می‌تواند طلا (مانند گردنبند، دستبند،انگشتر و غیره باشد) یا هدایایی مانند لباس، عطر و ساعت باشد.

با توجه به تنوع و نوع استفاده هدایا به دو دسته مصرفی و غیر مصرفی تقسیم می‌شوند. هدایا مصرفی شامل هدیه‌هایی می‌شوند که بعد از استفاده یا گذشت مدت زمان از بین می‌روند. مانند دسته گل، شیرینی، عطر یا لباس (در صورت گذر زمان)

همانطوری که گفتیم در زمان استرداد هدایای نامزدی هدیه‌ی مصرفی را می‌توان در صورت از بین رفتن خودش، مبلغ نقدی‌اش را مطالبه کرد و هدیه غیر مصرفی را می‌توان خودش را مطالبه کرد. البته هدیه غیر مصرفی را اگر خانم و آقا به قصد از بین برده باشند می‌تواند مبلغ نقدی آنرا نیز مطالبه کرد.

استرداد هدایا در دوران عقد

همانطوری که در ابتدای مقاله نوشتیم دوران عقد و نامزدی از نظر قانونی متفاوت از هم هستند و شرایط قانونی برای استرداد هدایا در هر کدام متفاوت است. دوران عقد زمانی است که بین خانم و آقا صیغه عقد جاری شده و از نظر قانونی زن و شوهر حساب می‌شوند ولی هنوز با هم در یک خانه زندگی نمی‌کنند. در این زمان هم ممکن است به دلیل عدم تفاهم یا هر دلیل دیگه‌ای عقد بهم بخورد و خانم و آقا اقدام به طلاق بکنند.

در این زمان ممکن است خانم و آقا برای استردادهدایا در دوران عقد اقدام کنند. استرداد هدایا در دوران عقد تفاوت‌هایی با استرداد هدایای نامردی دارد. استرداد هدایا در دوران عقد تحت عنوان هبه بررسی می‌شود. طبق ماده 795 قانون مدنی:” هبه عقدى است که به موجب آن یک نفر مالى را مجاناً به کس دیگرى تملیک مى کند تملیک کننده واهب، طرف دیگر را متهب، مالى را که مورد هبه است عین موهوبه مى گویند.”

در صورتی که زوجین نسبت به استرداد هدایا به توافق نرسند، باید از طریق دادگاه یا شوراهای حل اختلاق اقدام نمایند.

استرداد هدایا  در دوران عقد در چه صورت امکان پذیر است؟

• هدیه‌ی داده شده به قوت خودباقی مانده باشد. برای مثال اگرهدیه خودرو بوده، فروخته نشده باشد و یا به شخص دیگر واگذار نشده باشد.
• هدیه‌ای که رد و بدل شده در ازای هدیه دیگر نباشد. برای مثال وقتی هدیه ساعت هم برای خانم و هم برای آقا باشد، یعنی خانم برای آقا ساعت خریده باشد و برعکس، دیگر خانم نمی‌تواند برای استرداد ساعت اقدامی بکند.
• هدیه‌ی رد و بدل شده بر اثر آتش سوزی یا دزدی از بین نرفته باشد. در این صورت شخصی که هدیه را داده نمی‌تواند درخواست استرداد آن را داشته باشد.